تحلیل انتقادی بر تعاریف قانون در فلسفه حقوق پوزیتیویستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

چکیده

هرچند فلسفیدن، در مفهوم قانون، تاریخی به قدمت تاریخ فلسفه و تاریخ حقوق دارد، سؤال از چیستی قانون به‌ویژه در قرون معاصر از مباحث محوری فلسفه حقوق به‌ویژه در سنت پوزیتیویستی آن بوده است. اهمیت فلسفۀ قانون به دلیل نقش ویژه قانون در تحولات اجتماعی‌ـ سیاسی جوامع بشری و گذار از حقوق سنتی و حقوق دینی به حقوق مدرن و پسا‌مدرن ارزیابی می‌شود زیرا قانون ابزاری منطقی و عقلانی برای کاربست آخرین ارادة عمومی تلقی می‌شود که خود ناشی از شکل‌گیری حکومت‌های برآمده از همان قرارداد اجتماعی است. این پژوهش درصدد مقایسه تطبیقی پرسش از ماهیت قانون در اندیشه فیلسوفان حقوق در «سنت پوزیتیویستی» آن و پاسخ به این پرسش مهم است که آیا با شکل‌گیری جوامع مدرن و مدرنیتة حقوقی می‌توان گریزی از قانون و حکومت قانون یا بدیلی برای آن یافت. یافتة این پژوهش مبیِّن آن است که قانون و حاکمیت آن به عنوان نماد بارز اراده عمومی حاصل از قرارداد اجتماعی در اندیشة فیلسوفان حقوق در سنت پوزیتیویستی آن دارای چه وجوه اشتراک و افتراقی است و نتیجة این پژوهش مبین آن است که با شکل‌گیری جوامع مدرن و مدرنیته حقوقی تاکنون گریز یا بدیلی برای قانون ارائه نشده است و پارادایم قانون و حاکمیت آن همچنان پارادایم غالب است.

کلیدواژه‌ها


ابدالی، م. (1393). فلسفة حقوق و نظریه‌های حقوقی. تهران: مجد.
دهخدا، ع. ‌ا. (1377). لغت‌نامه (دورة جدید)، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،
روسو، ژ. ژ. (1341). قرارداد اجتماعی. مترجم: غلام‌حسین زیرک‌زاده. تهران: انتشارات سهامی چهر.
غیایی، ع. (1319). «تعریف قانون و شریعت قانون». مجموعه حقوقی، 159 (13).
کاپلستون، ف. (1382). تاریخ فلسفه. مترجم: امیر جلال‌الدین اعلم، تهران: سروش.
کلسن، ‌ه. (1391). نظریه حقوقی ناب. مترجم: اسماعیل نعمت‌اللهی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کلی، ج. م. (1398). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب. مترجم: محمد راسخ، تهران: نی.
موراوتز، ت. (1391). فلسفة حقوق. مترجم: بهروز جندقی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مونتسکیو، ش. (1349). روح القوانین. مترجم: علی‌اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.
هارت، ه. (1393). مفهوم قانون. مترجم: محمد راسخ. تهران: نی.