اصل شفافیت در فرایند قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان، بررسی موردی مشارکت عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه حقوق عمومی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی مقطع دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

قانون‌گذاری یکی از شئون حکمرانی است و شفافیت یکی از عناصر حکمرانی خوب. شفافیت در قانون‌گذاری با مؤلفه‌هایی شناخته می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها نقش مشارکت مردم در قانون‌گذاری است. به هر میزان مشارکت عمومی در امری بیشتر باشد شفافیت در آن بیشتر نمایان است. این مقاله درصدد بود، با استفاده از روش بررسی مقایسه‌ای، به توضیح و توصیف شفافیت در فرایند قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان در پنج مرحلة «ابتکار پیشنهاد قانون»، «بررسی کمیسیون‌ها»، «بررسی صحن علنی»، «تصمیم نهایی»، و «امضا و انتشار قانون» بپردازد. از مسیر این بررسی مقایسه‌ای این نتیجه به دست آمد که خلأهای شفافیت در فرایند تقنین جمهوری اسلامی ایران در زمینة استماعات عمومی، اعمال نظر گروه‌های ذی‌نفع، وتوی عمومی  به عنوان مصادیقی از مشارکت مستقیم مردم در قانون‌گذاری است. در نهایت پیشنهاد شد موارد یادشده در فرآیند تقنین جمهوری اسلامی ایران، به منظور بهبود شفافیت، تدارک دیده شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
  2. قانون بنیادین جمهوری فدرال آلمان.
  3. آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ایران.
  4. انصاری، باقر (۱۳۸۶)، «مفهوم، مبانی و لوازم آزادی اطلاعات»، مفید، شماره ۶۱.
  5. انگ، سوین (۱۳۹۰)، تورم قانون‌گذاری و کیفیت قانون، مؤلف و مترجم: حسن وکیلیان، گفتارهایی در قانون و قانون‌گذاری، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  6. بوذرجمهری (۱۳۹۷)، «شفاف کردن شفافیت»، هگمتانه، سال سوم، شماره سوم.
  7. بوذرجمهری، حسین؛ مهدی ثنایی (۱۳۹۴)، «بررسی اقدامات راهبردی به منظور ارتقای نظام سلامت، مبتنی بر شفافیت»، نخستین کنفرانس مدیریت دولتی ایران.
  8. بوذرجمهری، حسین؛ یاسمن هرندی (۱۳۹۵)، «شفافیت و تغییر پارادایم در مبارزه با فساد»، اولین کنگره ملی عملیاتی کردن اقتصاد اسلامی در اقتصاد ایران.
  9. پدرام، سعید؛ حمیدرضا رحمانی‌زادة دهکردی (۱۳۸۱)، «شفاف‌سازی و پاسخگویی در نهادهای رسمی»، مجلس و راهبرد، شماره ۳۶.
  10. پروین، خیرالله؛ محمدمهدی سیفی (۱۴۰۰)، حقوق اساسی تطبیقی، انتشارات دانشگاه تهران.
  11. دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۷)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  12. زارعی، محمدحسین (1384)، مطالعه تطبیقی مجالس قانون‌گذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی،
  13. ضمیری، عبدالحسین؛ حامدرضا نصیری (۱۳۸۹)، «حکمرانی خوب و نقش شفافیت در تحقق آن»، تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره ۵۲.
  14. طاهری، محسن؛ محمدجواد ارسطا؛ محسن ملک‌افضلی (۱۳۹۸)، «مبانی و آثار اصل شفافیت از منظر اندیشة سیاسی اسلام»، سیاست متعالیه، شماره ۲۴.
  15. قاضی، ابوالفضل (۱۳۷۵)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: دانشگاه تهران.
  16. کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۹)، مقدمة علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران:‌ شرکت سهامی انتشار.
  17. کمالی، یحیی (۱۳۹۲)، «تأثیر شفافیت اقتصادی در پیشگیری و مبارزه با فساد اقتصادی»، مرکز مطالعات و پژوهش‌های سلامت اداری، شماره ۴۹.
  18. کوثری، مسعود (1390)، روش مقایسه‌ای در رهیافت و روش در علوم سیاسی، به اهتمام عباس منوچهری، تهران: سمت، چ 2.
  19. هاشمی، سید محمد (۱۳۸۹). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، تهران، ج 2.