نظارت اساسی بر همه‌پرسی تقنینی در ایران و ایتالیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

10.22034/qjplk.2025.2036.1828

چکیده

یکی از طرق مشارکت مستقیم مردم در تصمیم‌گیری‌های عمومی در ایران و ایتالیا همه‌پرسی تقنینی است. در میان اقسام همه‌پرسی در ایتالیا، همه‌پرسی ملغاکننده قوانین مصداق همه‌پرسی تقنینی و مشابه‌ترین همه‌پرسی به همه‌پرسی موضوع اصل 59 قانون اساسی ایران است. یکی از مهم‌ترین وجوه تشابه این دو همه‌پرسی آن است که مورد نظارت اساسی قرار می‌گیرند. این پژوهش در قالبی توصیفی‌ ـ تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال بوده که نظارت اساسی بر همه‌پرسی تقنینی در ایران و ایتالیا چگونه است؟ با مقایسه نظارت اساسی بر همه‌پرسی تقنینی در ایران و همه‌پرسی ملغاکننده در ایتالیا، این نتیجه به دست آمد که از آنجا که نظام حقوقی ایتالیا در زمینه تبیین ضوابط شکلی و محتوایی حاکم بر همه‌پرسی ملغاکننده شفاف‌تر و دقیق‌تر است، نظارت اساسی بر همه‌پرسی تقنینی در ایتالیا از حیث فرایند اعمال آن و هنجارهای حاکم بر این همه‌پرسی از شفافیت و دقت بیشتری نسبت به نظام حقوقی ایران برخوردار است. از سوی دیگر، تجربه عملی برگزاری همه‌پرسی‌های مختلف ملغاکننده در ایتالیا موجب شده برخی از نواقص و کاستی‌ها با رویه‌های عملی دادگاه قانون اساسی ایتالیا رفع شوند و حال آنکه به جهت فقدان سابقه برگزاری همه‌پرسی تقنینی در ایران اساساً نواقص و کاستی‌های این حوزه برای شورای نگهبان و سایر مراجع و نهادهای مرتبط مجهول است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


فارسی
کتب
اباذری فومشی، م. (1392). ترمینولوژی حقوق نوین. تهران: انتشارات شهید داریوش نوراللهی. ج 3.
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. ج 2.
بوشهری، ج. (1384). حقوق اساسی تطبیقی. تهران:‌ شرکت سهامی انتشار.
دهخدا، ع. (1385). فرهنگ متوسط دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ج 2.
طباطبایی مؤتمنی، م. (1390). حقوق اساسی. تهران: میزان. چ 14.
عباسی، ب. (1388). مبانی حقوق اساسی. تهران: جنگل.
قاضی‌شریعت‌پناهی، س. (1383). حقوق ‌اساسی و نهادهای ‌سیاسی. تهران: میزان. چ 12.
محسنی، ف. (1395). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مهرپور، ح. (1387). مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دادگستر.
هاشمی، س. (1387). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. چ 20. تهران: میزان. ج 2.
ـــــــــــ. (1390). حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. تهران: میزان.
مقالات
ابریشمی‌راد،‌ م.‌ و نظریان، ح. (1398). حدود صلاحیت مجلس در اصلاح لوایح قانونی. دانش حقوق عمومی، 8(23)، 63 ـ 86.
ابریشمی‌راد، م. و نیکونهاد، ح. (1399). تفسیری قصدگرایانه از صلاحیت مقام رهبری در صدور فرمان همه‌پرسی؛ موضوع بند 3 اصل 110 قانون اساسی. پژوهش حقوق عمومی، 66، 382 ـ 406.
جلالی، ع. و گرجی ازندریانی، ع. (1398). مردم‌سالاری مشارکتی و همه‌پرسی‌های شهری در نظام حقوقی ایتالیا؛ الگویی در جهت تکمیل نظام حقوقی ایران. مطالعات حقوق تطبیقی، 10(2)، 429 ـ 448.
کدخدایی، ع. و ابریشمی‌راد، م. (1395). رویة شورای نگهبان درخصوص اصول و ضوابط حاکم بر ابتکار قانون. دانش حقوق عمومی، 13، 1 ـ 21.