درآمدی بر بایسته‌های بودجه فقرزدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشیار، عضو هیئت علمی گروه فلسفه حقوق، دانشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

سند بنیادین مالی‌ـ اداری دولت‏، که از آن تحت عنوان بودجه یاد می‏شود، اینک در پرتو مطالعات جدید و مناسبات نوینِ حکمرانی و تنظیم‌گری جایگاهی اساسی و عالی‌رتبه یافته و دیگر کمتر نهاد و خدمت عمومی را می‏توان یافت که در بودجه بازنمایی نشده و احکام و ارقام متناسب خود را نیافته باشد. با این حساب، بودجه می‏تواند نقشی کلیدی و کم‏نظیر در تحقق اهداف دولت‏ها ایفا کند. از جملة این اهداف فقرزدایی است که در آن می‏رود تا علل و عوامل تولید و تقویم و ترویج فقر از چهره جامعه، با نقش‌آفرینی از جانب دولت، زدوده شود. نوشتار پیشاروی به دنبال آن است تا با استمداد از روش فراتحلیل و استفاده از منابع کتابخانه‏‌ای و در پرتو مطالعه‏‌ای میان‏‌رشته‏‌ای قابلیت‏ها و ظرفیت‏های ممکن برای تهیه و تنظیم بودجه‏‌ای فقرزدا را شناسایی کند و با ملاحظه برخی توصیه‏‌ها و تجارب بین‏المللی و همچنین اسناد بالادستی داخلی به تبیین و تحلیل آن بپردازد. یافته‏‌های پژوهش حاکی از آن است که برای نیل به فقرزدایی و بسطِ عدالت از طریق ابزار بودجه و احکام و ارقام آن می‏توان به راهبرد‏هایی نظیر شفافیت بودجه، منطقه‌گرایی و محلی‏سازی، توزیع عادلانه و تقلیل یارانه‏‌های پنهان، هماهن‌گ‏سازی و وحدت‏‌بخشی نهادهای فقرزدا، و ... اشاره کرد. البته هر یک از راهبردهای پرداخته‌شده در پژوهش می‏‌طلبد تا به ‌صورت مجزا و مفصل مورد مطالعه و مداقه مستقل قرار گیرد و از طرفی جهت کاربست این راهبرد‏ها بر نظام‏‌های بودجه‏‌ریزی هر کشوری لازم است جغرافیای سیاسی و اداری دولت‏ها و نظریةه اقتصادی که در نظام حقوقی و مدیریتی آن‏ها جریان دارد مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الف) کتاب
ابن‌منظور، ج. ‌(1414 ق). لسان العرب. بیروت: دارالصادر. ج 5.
اقتداری، ع. و تهرانی، م. و اتحاد، م. (1347). بودجه، تهران: مؤسسة عالی حسابداری.
استیگلیتز، ژ. (1395). بهای نابرابری. مترحم: اسماعیل رئیسی. تهران: معارف. چ 2.
اکبری رنانی، ح. (1393). فقرزدایی در نظام ولایی. تهران: کمیتة امداد امام خمینی.
انبارلویی، م. (1384). آسیب‏شناسی مالیه عمومی. تهران: وثوق.
پژوهان، ج. (1373). اقتصاد بخش عمومی؛ مالیات‌ها. تهران: مؤسسة تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس.
پیرنیا، ح. (1352). مالیة عمومی؛ مالیات‏ها و بودجه. چ 8. تهران: امیرکبیر.
پورعزت، ع. و سیدرضایی، م. (1395). بودجه‏بندی عدالت‏محور برای پیشرفت فرامنطقه‏ای. تهران: الگوی پیشرفت.
جمعی از نویسندگان (1400). حقوق بودجه. تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
دهخدا، ع. (1390). فرهنگ متوسط دهخدا. زیر نظر جعفر شهیدی. چ 2. تهران: دانشگاه تهران. ج 2.
راغب اصفهانی، ح. (1404 ق). المفردات فی غریب القرآن. چ 2. قم: دفتر نشر الکتاب.
رستمی، و. (1397). مالیة عمومی. چ 6. تهران: میزان.
رستمی، و. (1401). حقوق مالیة عمومی. تهران: میزان
رضوی، س. (1382). روستا، فقر، توسعه؛ روش‏ها و الگوهای مقابله با فقر روستایی. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
عباسی، ا. (1393). بودجه‏ریزی نوین در ایران. چ 3. تهران: سمت.
عمید، ح. (1364). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
کاتوزیان، ن. (1391). مقدمة علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کنت گالبرایت، ج. (1366). ماهیت فقر عمومی. مترجم: سید محمدحسن عاملی. تهران: اطلاعات.
کردبچه، م. (1397). بودجه و قاعده‏مندی سیاست مالی. تهران: مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت ‏و برنامه‏ریزی.
گرینزپان، آ. (1382). سیاست‏های فقرزدایی. مترجم: ناصر موفقیان. تهران: مؤسسة عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
لابن، ژ. (1359). جامعه‌شناسی فقر. مترجم: جمشید بهنام. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
موسی‌زاده، ر. (1389). مالیة عمومی. چ 8. تهران: میزان.
مولاینیتن، س. و شفیر، ا. (1401). فقر احمق می‌کند. مترجم: سید امیرحسین طالبی. چ 40. تهران: ترجمان علوم انسانی.
نفیسی، ع. (1318). فرهنگ نفیسی. تهران: خیام.
ب) مقاله
آذر، ع. و امیرخانی، ط. (1395). سیاه‌چاله‏های بودجه در نظام بودجه‌ریزی ایران. مدیریت دولتی، 8(4)، 571-590.
امینی، ا. (1384). دربارة لایحه بودجة سال 1385 کل کشور. نامة اتاق بازرگانی، (454)، 4-7.
پورعزت، ع. و سیدرضایی، م. و امیری، م. و آذر، ع. (1397). گناه‏های کشنده در بودجة عمومی ایران. مدیریت دولتی، 10(1)، 31-58
خان‌دوزی، ا. (1396). نقد عملکرد سیاست اقتصاد مقاومتی در ایران: بررسی پدیدة شکست هماهنگی. پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 17(9)، 79-100
راغفر، ح. (1386). تله‏های فقر، محرومیت نسبی و عدالت اجتماعی. اقتصاد و جامعه، (12)، 144-186.
رهنما، م. (1372). لزوم زبانی تازه برای فقر. گفت‌وگو زمستان، (2)، 63-89.
زریباف، م. (1391). مروری بر علل فقر از منظر اقتصاد متعارف. بررسی مسائل و سیاست‏های اقتصادی، (1)، 7-26.
سرآبادانی تفرشی، ح. و تراب‌زادة جهرمی، م. و سجادیه، ع. و مصطفوی ثانی، ع. (1399). تأملی بر اندیشه‏های آیت‏الله مهدوی‌کنی در عرصة عدالت با تأکید بر بخش اقتصاد. مطالعات اقتصاد اسلامی، (1)، 107-159.
غفاری، م. (1393). راهکارهای کاهش فقر: رهیافتی در اقتصاد نهادگرایی. برنامه‌ریزی و بودجه، 19(4)، 215-245.
قاهردوست، ع. و یزدانی، ح. و ناصرزاده، م. (1394). بررسی چگونگی تأثیر حقوق و دستمزد بر کاهش فساد اداری و مالی. مطالعات منابع انسانی، 5(15)، 85-108.
کارنامة حقیقی، ح. (1400). نظریه‏های فقر: یک تحلیل تطبیقی. پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 5(5)، 1-8.
لوییس، ا. (1353). فرهنگ فقر. مترجم: مهدی ثریا. نامة علوم اجتماعی، (4)، 124-140.
مقصودی، ن. (1386). بررسی چالش‌های نظام بودجه‌ریزی کشور. اقتصاد و توسعه، (17)، 16-20.
مقدم چوکامی، ن. و امیرخانی، ط. (1398). ارائة الگویی برای شفافیت بودجه در ایران. علوم مدیریت ایران، 13(52)، 41-69.
نگین، و. (1384). نقش تأمین مالی خرد در کاهش فقر. تأمین اجتماعی، (22)، 41-58.
واشقانی فراهانی، م. (1386). بودجه در ایران از آغاز تا امروز. بیمه و توسعه، (12).
رئیس دانا، ف. (1375). در پناه این بودجه فقرزدا و عدالت پناه، مجله گزارش، (71)، صص 67-70.
واشقانی فراهانی، م. (1387). بودجه در ایران از آغاز تا امروز، بیمه و توسعه، (12)، صص55-58.