نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان بر مقررات مصوب رئیس قوه قضائیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه سمنان ،سمنان ، ایران.

چکیده

با پذیرش صلاحیت مقررات‌گذاری برای رئیس قوه قضائیه، نحوه نظارت بر مقررات مصوب آن مقام یکی از ابهامات نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران است. در این زمینه، یکی از مهم‌ترین اقسام نظارت بر مقررات، نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان می‌باشد که بررسی امکان اعمال این نوع از نظارت بر مقررات مصوب رئیس قوه قضائیه و شیوه و چالش‌های اعمال آن، موضوع اصلی این تحقیق بوده است. بر این ‌اساس، این پژوهش در قالبی توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال اصلی بوده که نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان بر مقررات مصوب رئیس قوه قضائیه از نظر امکان و شیوه اعمال با چه چالش‌هایی روبرو است؟ یافته‌های این تحقیق مؤید آن است که با استناد به عموم صلاحیت مقرر در اصل 4 و با توجه به مبانی پیش‌بینی نظارت شرعی و رعایت اقتضای سلسله مراتب هنجاری، ‌به‌منظور صیانت حداکثری از حقوق کارکنان قوه قضائیه و شهروندان، اعمال نظارت شرعی بر مقررات مصوب رئیس قوه قضائیه ضروری است. هرچند مستثنی بودن مقررات مصوب رئیس قوه قضائیه از شمول صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، نظام‌مند نبودن اعمال نظارت شرعی مستقیم توسط فقهای شورای نگهبان و عدم تناسب نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان بر این قبیل مقررات با اقتضائات عملی آن شورا، چالش‌های پیش‌روی اعمال این نظارت هستند.

کلیدواژه‌ها


 فارسی و عربی
آئینه‌نگینی، ح. (1395). کلیدواژه «مقررات» در قانون اساسی؛ از مفاهیم تا مصادیق. تهران: انتشارات خرسندی.
اباذری فومشی، م. (1392). ترمینولوژی حقوق نوین. تهران: انتشارات شهید داریوش نوراللهی.
امامی، م. و استور سنگری، ک. (1393). حقوق اداری. تهران: نشر میزان.
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران:  انتشارات اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
ابریشمی راد، م. (1399). «تحلیل حقوقی و فقهی نظرات شورای نگهبان و رویّه دیوان عدالت اداری در زمینه تسرّی اثر ابطال به زمان تصویب مقرّرات». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، (23). 9-34.
ابریشمی راد، م. و شعبانی، ح. (1397). «استنادپذیری منشور حقوق شهروندی در دیوان عدالت اداری». فصلنامه علمی حقوق بشر و شهروندی، (1). 1-22.
ابریشمی راد، م. و نیکونهاد، ح. (1399). «تفسیری قصدگرایانه از صلاحیت مقام رهبری درصدور فرمان همه پرسی؛ موضوع بند 3 اصل 110قانون اساسی». فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، (66). 382-406.
پروین، خ. و ابریشمی‌راد، م. (1397). «سازوکار مطلوب نظارت فقهای شورای نگهبان بر مقررات دولتی از بستر نظارت دیوان عدالت اداری«. فصلنامه دانش حقوق عمومی، (20)، 113-134.
تیلا، پ. (1387). اصول تطبیقی قاعده سازی و مرزشناسی قانون وآیین نامه. تهران: انتشارات خرسندی.
جعفری ‌لنگرودی، م. (1387). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
خویی، س. ا. (1378). اجود التقریرات. انتشارات صاحب الامر (عج).
درویشوند، ا. و راجی، س. م. (1390). «تحلیلی بر نظارت بر قوانین و مقررات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران». نشریه حکومت اسلامی، (61). 103-134.
راسخ، م. و کوششکار، ر. و عامری، ف. (1394). وضع مقرره در قوه قضائیه. تهران: انتشارات دراک.
طباطبایی مؤتمنی، م.  (1387). حقوق اداری. تهران: انتشارات سمت.
عباسی، ب. (1390). حقوق اداری. تهران: انتشارات دادگستر.
عمیدزنجانی، ع.  (1385). حقوق اساسی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غمامی، م. (1390). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
فقیهی، س. ف. و عساکره، ز. (1400). «تحلیل حقوقی آثار نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان بر قوانین و مقررات». نشریه حکومت اسلامی، (99). 5-28.
قاضی شریعت پناهی، ا. (1400). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: انتشارات میزان.
کعبی، ع. (1393). گزارش پژوهشی مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران (تحلیل مبانی اصل چهارم قانون اساسی). تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.
گرجی ازندریانی، ع.  (1388). در تکاپوی حقوق اساسی. تهران: انتشارات جنگل.
محقق داماد، س. م. (1385). مباحثی از اصول فقه (دفتر اول: مبحث الفاظ). تهران: انتشارات مرکز نشر علوم انسانی.
مدنی، س. ج. (1387). حقوق اداری. تهران: انتشارات پایدار.
مرادی برلیان، م. (1397). «صلاحیت مقررات‌گذاری قوه قضائیه و نظارت برآن در نظام حقوقی ایران». مجله تحقیقات قضایی پژوهشگاه قوه قضائیه، (12). 13-59.
موسی‌زاده، ا.  (1391). حقوق اداری. تهران: انتشارات دادگستر.
موسی‌زاده، ر. (1389). حقوق اداری (2-1). تهران: نشر میزان.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى(1389)، فرهنگ نامه اصول فقه‏. قم:  انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
واعظی، م. (1383). «ارزش حقوقی مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی». نشریه حقوق اساسی. (3). 179-189.
یزدی، م.  (1375). قانون اساسی برای همه. تهران: انتشارات امیرکبیر