جایگاه التزام نسبت به رویه در الگوهای نظارت بر قانون اساسی در جهان و ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 عضو هیأت علمی پژوهشکده شورای نگهبان، تهران، ایران

چکیده

نسبت نهاد دادرس اساسی به منزله نهادی که پاسدار و ضامن اجرا و اعمال قانون اساسی در یک نظام مردم‌سالار است با رویه و آرای ماسبق خود از مسائلی است که به اقتضای الگوهای مختلف حقوقی اَشکال و تبعاً دلالت‌های مختلفی را همراه خود دارد. گرچه الگوهای دادرسی مختلفی را می‌توان بر اساس ملاک‌های گونه‌گون در نظر گرفت، به صورت کلان، دو الگوی حقوق نوشته و حقوق عرفی مقسم صورت‌بندیِ نسبتِ نهادهای دادرسی اساسی با آرا و رویه ماسبق خود است. بر این اساس، تحقیق حاضر درصدد است تا با روش توصیفی‌ـ تحلیلی، ضمن بررسی موضوع مارالذکر در نسبت با کشورهای مختلفِ ذیل دو الگوی حقوق نوشته و عرفی و تبعاً الگوی نهاد دادرس اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران، افزون بر تطبیقِ مرجحات و مزیت‌های الگوی دادرسی اساسی جمهوری اسلامی ایران، دستاوردها و تجربیات کشورهای مختلف را جهت ارتقای کیفیتِ عملکرد نهاد بومی دادرسی اساسیِ شورای نگهبان مورد لحاظ قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. خراسانی، محمدکاظم (1439 ق)، کفایة الاصول، چ 9، قم: مجمع الفکر الاسلامی، ج 2.
  2. کعبی، عباس (1398)، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران، چ 2، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، ج 1.
  3. هاشمی، محمد (1399)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ 30، تهران: بنیاد حقوقی میزان، ج 2.
  4. کدخدایی، عباس‌علی (1397)، شرح قانون اساسی: فصل ششم شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، ج 1.
  5. جمعی از نویسندگان (1395)، دادرسی اساسی تطبیقی، چ 2، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  6. داوید، رنه و کامی‌ژوفره اسپینوزی (1381)، درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، مترجم: سید حسین صفایی، چ 4، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
  7. پَترسون، دنیس (1395)، مکاتب معاصر فلسفه حقوق، تهران: ترجمان.
  8. هارت، هربرت (1395)، مفهوم قانون، مترجم: محمد راسخ، چ 5، تهران: نی.
  9. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1394)، دادگاه‌های قانون اساسی: الگوی غیراروپایی دادرسی اساسی، تهران: جنگل.
  10. مسعودیان، مصطفی (1399)، «تحلیل فقهی حقوقی رویکردهای شورای نگهبان در پرداخت هزینه‌های درمان مازاد بر دیه»، دانش حقوق عمومی، سال 9، شماره 27، 69 ـ 88.

ب) انگلیسی

  1. MacCormick, D. Neil (2016), interpreting precedents: a comparative study, Routledge publishing, second edition
  2. Larry, Alexander, Sherwin, Emily (2008), demystifying legal reasoning, Cambridge university press, first edition
  3. Jakab, Andras, Dyevre, Arthur, Itzcovich, Giulo (2017), comparative constitutional reasoning, Cambridge university press, first edition
  4. Duxbury, Neil (2008), the nature and authority of precedent, Cambridge university press, first edition
  5. Raz, Joseph (1979), the authority of law, oxford university press, first edition
  6. Finnis, John (2005), natural law and natural rights, oxford university press, 16th edition
  7. Stevens, Katharina (2016), “reasoning by precedents”, a thesis for Ma students as requirements for Phd degree, MacMaster university
  8. Spaic, Bojan (2018), “the authority of precedents in civil law systems”, studia luridica lublinensia, vol XXVII, N1, 27-44
  9. Komarek, Jan (2013), “reasoning with previous decisions: beyond the doctrine of precedent”, the American journal of comparative law, winter 2013, vol 61, N1, 149-171
  10. Waldron, Jeremy (2012), “stare decisis and the rule of law: a layered approach”, Michigan law review, winter 2012, vol 111, N1, 1-32
  11. Lewis, Sebastian (2021), “precedent and the rule of law”, oxford journal of legal studies, spring 2021, vol 41, N4, 873-898
  12. Kelsen, Hans (1982), “the concept of the legal order”, the American journal of jurisprudence, summer 1982, vol 27, N1, 64-84
  13. Law, Jonathan (2015), oxford dictionary of law, oxford university press, 8th edition

ج) قوانین، مصوبات، و نظریات تفسیری

  1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بازنگری و تصویب سال 1368.
  2. سند سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغ‌شده به تاریخ 24/07/1395.
  3. قانون تشدید مجازات اسیدپاشی از بزه‌دیدگان ناشی از آن مصوب سال 1398.
  4. آیین‌نامة داخلی شورای نگهبان مصوب 22/04/1379.
  5. نظریة تفسیری شورای نگهبان به شمارة 892/21/79 مورخ 03/07/1379.
  6. نظر شورای نگهبان در باب طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در سال 1400.
  7. نظر شورای نگهبان در باب لایحة بودجه سال 1401 در سال 1400.
  8. نظر شورای نگهبان در باب طرح اصلاح مواد 35 و 55 قانون انتخابات ریاست‌جمهوری مصوب سال 1364 و اصلاحات سال 1387.
  9. The Constitution of Spain enacted in 1978
  10. The Constitution of Italian Republic enacted in 1947
  11. The Constitution of France with amendments through 2008
  12. Allgemeines Burgerliches Gesetzbuch(ABGB) enacted in 1811
  13. Organic law on the constitution court enacted in 3 October 1979
  14. Planned parenthood of Southern Pennsylvania v. Casey (1992)

د) پایگاه‌های اینترنتی

  1. www.nazarat.shora-rc.ir
  2. www.servat.unibe.ch
  3. www.bo-ecli.eu
  4. www.cortecostituzionale.it
  5. www.constitution.congress.gov