تفسیر قصدگرایانه از جایگاه و صلاحیت‌های شورای نگهبان در پرتو اندیشه‌های شهید بهشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق عمومی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد رشته معارف اسلامی و حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

شورای نگهبان یکی از نهادهای مهم نظام جمهوری اسلامی ایران است. این نهاد دستاورد تلاش‌ متفکران مؤثر در انقلاب اسلامی و از جمله آن‌ها شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است که از اصل دوم متمم قانون اساسی مشروطه، موسوم به اصل طراز، الهام گرفتند و به منظور جلوگیری از تصویب قوانین و مقررات مغایر با احکام و موازین شرع مقدس اسلام آن را پایه‌گذاری کردند. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا با استفاده از روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اندیشه‌های حقوقدانان به این پرسش پاسخ داده شود که نهاد شورای نگهبان در اندیشه شهید بهشتی چه جایگاه و صلاحیت‌هایی داشته و چگونه می‌توان با التفات به این اندیشه‌ها در مسیر تفسیر قصدگرایانة صلاحیت‌های شورای نگهبان به نظری درست دست یافت. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌‌دهد از دیدگاه شهید بهشتی شورای نگهبان از جایگاه فصل الخطاب بودن در نظام جمهوری اسلامی ایران برخوردار است و به همین جهت در زمینة سنجش قوانین و مقررات از حیث شرعی صلاحیتی غیر موقت دارد. نیز در زمینه تفسیر قانون اساسی سخن شورای نگهبان فصل الخطاب و قاطع است و نهادهای دیگر حق اظهارنظر قانونی در این باره را ندارند.

کلیدواژه‌ها


  1. اصغری شورستانی، محمدرضا (1398)، «نظریة تفسیر اجتهادی در تحلیل رویه تفسیری شورای نگهبان»، رساله دکتری حقوق عمومی، استاد راهنما: توکل حبیب‌زاده، دانشگاه امام صادق(ع).
  2. بهادری جهرمی، محمد و محمدرضا اصغری شورستانی (1401)، «جایگاه و نقش مبانی نظام حقوقی در تفسیر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دانش حقوق عمومی، 11(36)، 119 ـ 148.
  3. بهادری جهرمی، محمد و کمال کدخدامرادی (1398)، «نقش و اثر امام خمینی(ره) در تکوین و تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دانش حقوق عمومی، شماره 25، 45 ـ 68.
  4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1377)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانة گنج دانش.
  5. جعفری ندوشن، علی‌‌اکبر (1385)، بررسی تطبیقی کارویژه‌‌های شورای نگهبان در ایران، فرانسه، و مریکا، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  6. حاجی‌پور، نصرت‌الله (1383)، تطبیق قوانین با شرع در نظام قانون‌‌گذاری ایران، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  7. حسینی بهشتی، سید محمد (1390 الف)، مبانی نظری قانون اساسی، چ 4، تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.
  8. ــــــــــــــــــــــ (1390 ب)، ولایت، رهبری، و روحانیت، چ 2، تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.
  9. راسخ، محمد (1397)، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، چ 5، تهران: دراک.
  10. سرابندی، محمدرضا (1386). سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های آیت‌الله شهید دکتر سید محمد حسینی ‌بهشتی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج 1 و 3.
  11. شعاع‌حسینی، فرامرز (1392). بهشتی از زبان بهشتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ج 3.
  12. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شواری اسلامی، ج 1 ـ 3.
  13. کاتوزیان، امیرناصر (1383)، «اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی»، مجله کانون وکلا، شماره 186، 65 ـ 77.
  14. مطلبی، سید محسن (1385)، پاسداری از قوانین اساسی در نظام‌‌های سیاسی غرب و جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  15. منصوریان، ناصرعلی و علی ملازاده (1394)، «سازوکارهای ناظر بر صیانت از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فقه و حقوق اسلامی، 6(11)، 249 ـ 298.
  16. مهرپور، حسین (1389)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ 2، تهران: دادگستر.

انگلیسی

17. Kay, Richard S. (1988), “Adherence to the Original Intentions in Constitutional Adjudication: Three Objectives and Responses”, Northwestern University Law Review, vol. 82, p. 226- 247