امکان‌سنجی انعقاد عقد معلّق در فقه و حقوق ایران با نگرشی به قوانین اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران و گروه حقوق خصوصی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 استادیار مدعو، گروه حقوق خصوصی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

3 استادیار مدعو، گروه حقوق خصوصی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعت نفت، دانشکده نفت، اهواز، ایران.

چکیده

تبیین «عقد معلّق» و کاربردشناسی آن در اصطلاح فقهی و زمینه‌سازی تعیین ماهیت‌‌ آن در معیت مفاهیمی همچون عقود منجّز از موضوعات مهم در حقوق موضوعه ی ایران است. اما وجود اندیشه‌ها و تفکرات مختلف در ارتباط با موضوع عقد معلّق سبب ایجاد تلقی متفاوت در این زمینه شده است. برخی از حقوق‌دانان اسلامی تعلیق در عقود را با استدلال به عدم استقرار تنجیز و منافات با جزمیت عقود باطل می‌پندارند. با توجه به اینکه غرض متعاقدین از وضع عقود ایجاد التزام و تحقق آثار به موجب قرارداد است، با پذیرش تعلیق در انشاءو الحاق آن به عقود تنجیزی، ساختارآفرینی و صحت عقود تعلیقی و اعراض از عدم صحت تعلیق در عقود امکان‌پذیر است. بر این اساس، باورمندان نظریة یادشده، با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با اثبات استقرایی مصادیق همگون تعلیق عقود در فقه‌ـ مانند وصیت، جعاله، وقف‌ـ و در حقوق اداری، از جمله به مواد قانون مدیریت خدمات کشوری یا شرایط عمومی پیمان، بر آن‌اند که می‌توان الزام به انعقاد عقود اداری به‌ نحو معلّق در حقوق ایران را بایسته پنداشت.

کلیدواژه‌ها


ابن منظور، ا. (1414). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
ابن ‌زهره، ح. (1417). غنیه النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
ادیبی، م. (1390). تحلیل حقوقی فسخ و آثار آن در قراردادهای دولتی. تهران: جنگل.
اراکی، م. (1413). رسالتان فی الإرث و نفقة الزوجه. قم.
اردبیلی، ا. (1403 ). مجمع الفائده و الرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: اسلامی.
اسلامی‌پناه، ع. (1388). «ماهیت اجاره به شرط تملیک». مطالعات حقوق خصوصی.
اسماعیلی هریسی، ا. (1396). مبانی حقوق پیمان. تهران: جاودانه و جنگل.
اصغری ‌آق‌مشهدی، ف. (1391). «بررسی معاملات شرکت‌های لیزینگ در ایران». حقوق خصوصی.
اصفهانی، م. (1427). حاشیه المکاسب. قم: ذوی القربی.
امامی خوانساری، م. (1414). الحاشیه علی المکاسب. قم: بی‌نا.
امامی نمینی، م. (1383). «بطلان یا صحت تعلیق در اعمال حقوقی». مطالعات اسلامی.
امامی، م. (1386). حقوق اداری. ویرایش دوم. تهران: میزان.
انصاری، م. (1415). الموسوعه الفقهیه المیسره. قم: انتشارات مجمع الفکر الإسلامی.
انوری، ح. (1386). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
باریکلو، ع. (1380). «قرارداد ضمان معلق». نشریة مجتمع آموزش عالی قم.
بهرامی، ح. (1400). «مشروعیت صدور توثیقی اسناد براتی». مطالعات فقه اسلامی و حقوق.
ترحینی عاملی، م. (1385). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه. دار الفقه للطباعه و النشر.
جعفری لنگرودی، م. (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران (1423). موسوعه الفقه الإسلامی. قم: دائره‌المعارف فقه اسلامی.
جناتی، م. (1386). تطور اجتهاد در حوزة استنباط. تهران: امیرکبیر.
حسینی حائری، ک. (1423). فقه العقود. قم: انتشارات مجمع الفکر الإسلامی.
حسینی مراغی، ع. (1417). العناوین الفقهیه. قم: اسلامی.
حسینی‌عاملی، م. (1419). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد. قم: انتشارات جماعه المدرسین.
حسینی‌مقدم، س. (1386). «تحلیل تعلیق در قراردادها». پژوهش‌های فقه و حقوق.
حکیم، م. (1374). مستمسک العروه الوثقی. قم: دار التفسیر.
حکیم، م. (1430). مستمسک العروه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حکیم، م. نهج الفقاهه. قم: انتشارات 22 بهمن.
بن مطهّر حلّی، ح. (1411). تبصره المتعلمین. تهران: مؤسسه چاپ و نشر.
بن مطهّر حلّی، ح. (1420). تحریرالاحکام. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
بن مطهّر حلّی، ح. (1388). تذکره الفقها (چاپ سنگی). قم: مؤسسه ال­بیت(ع).
بن مطهّر حلّی، ح. تذکره الفقهاء. تهران: مکتبه المرتضویه.
بن مطهّر حلّی، ح. (1421). تلخیص المرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بن مطهّر حلّی، ح. (1413). قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بن مطهّر حلّی، ح. (1419). نهایه الاحکام. قم: مؤسسه ال بیت (ع).
بن مطهّر حلّی، ح. (1408).  شرایع الاسلام، قم: اسماعیلیان.
خمینی، ر. (1421). البیع. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، م. (1428). البیع. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خوئی، س. (1377). مصباح الفقاهه. قم: داوری.
خوئی، س. (1418). موسوعه الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
ذهنی تهرانی، م. (1369). تشریح المطالب. قم: نشر حاذق.
روحانی، م. (1429). منهاج الفقاهه. قم: أنوار الهدی.
روحانی، م. (1435). فقه الصادق. قم: آیین دانش.
روشن، م. (1391). «تأملی انتقادی‌ـ تحلیلی بر مبانی نظری عقد تعلیقی». متین.
زاهدى، ج. (1362). خودآموز کفایه. مشهد.
سبحانی تبریزی، ج. (1389). استفتائات. قم: انتشارات مؤسسة امام صادق(ع).
سیفی، غ. (1397). «تعلیق‌پذیری در عقود وثیقه‌ای». تحقیقات حقوقی.
سیمایی صراف، ح. (1390). «حقوق مدرن و اصول فقه». تحقیقات حقوقی.
شبیری زنجانی، م. کتاب نکاح. قم: مؤسسة پژوهشی رأی‌پرداز.
شهیدی، م. (1390). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجتمع علمی و فرهنگی مجد.
شیرازی، م. (1370). بلغه الطالب. تهران: مطبعة بوذرجمهری.
صمیمی، م. (1399). «مشابه‌ترین اعمال قراردادی به قرارداد اداری در ایران». تحقیقات علوم انسانی.
طباطبایی، م. المناهل، قم: انتشارات مؤسسة آل البیت). لإحیاء التراث.
عباسی داکانی، خ. (1390). «مقایسة عقد معلق با عقود مشروط و خیاری». کانون.
عباسی، ب. (1396). «قرارداد اداری از منظر فقه مذاهب اسلامی». فقه مقارن.
عبدی، ی. (1394). «بررسی فقهی حقوقی قرارداد استصناع». پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی.
عراقی، ض. (1379). حاشیه المکاسب. قم: الغفور.
عراقی، ع. (1388). «قراردادهای دولتی در حقوق ایران». حقوق خصوصی.
علی‌آبادی، ع. (1393). «عقد معلق در قانون مدنی». مطالعات فقه و حقوق اسلامی.
عمیدزنجانی، ع. (1391). قواعد کلی عقود کتاب البیع و المتأجر. تهران: خرسندی.
فاضل موحدی لنکرانی، م. (1425). تفصیل الشریعه. قم: مرکز فقه الأئمه الأطهار(ع).
فخرالمحققین، م. (1387). إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: اسماعیلیان.
قافی، ح. (1383). «ماهیت و میزان اعتبار قرارداد الحاقی». حقوق اسلامی.
قبولی درافشان، م. (1392). «تعلیق در انشاء در فقه و حقوق ایران». آموزه‌های فقه مدنی.
کاتوزیان، ن. (1374). حقوق مدنی، نظریة عمومی تعهدات. تهران: یلدا.
 کاتوزیان، ن. (1387). گامی به سوی عدالت. تهران: میزان.
مامقانی، ع. (1323). نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
مامقانی، م. غایه الآمال فی شرح المکاسب و البیع. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
محسنی، م. (1382). الضمانات الفقهیه و أسبابها. قم: پیام مهر.
محقق کرکی، ع. (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل البیت.
محقق‌داماد، م. (1384). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مدرسی، م. (1393). البیع. قم: دار التفسیر.
مغنیه، م. (1379). فقه الإمام جعفر الصادق. قم: انصاریان.  
مکارم شیرازی، ن. (1390). ‌أنوار الفقاهه فی أحکام العتره الطاهره. قم: دار النشر الإمام علی).
مکارم شیرازی، ن. (1424). کتاب النکاح. قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع).
 موسوی بجنوردی، م. (1379). قواعد فقهیه. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
موسوی خوانساری، ا. (1355). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. تهران: مکتبه الصدوق.
موسی‌زاده، ا. (1393). حقوق اداری. تهران: دادگستر.
میرداداشی، م. (1396). «مسئولیت مدنی ناشی از فسخ و شرط فاسخ در قراردادها». مطالعات فقهی و فلسفی.
میرزای قمی، ا. (1371). جامع الشتات. تهران: کیهان.
نجفی، ه. (1387). الآراء الفقهیه. اصفهان: مهر قائم.
نقیبی، س. (1396). «شرط متأخر و کاربرد آن در حقوق». مبانی فقهی حقوق اسلامی.
وحدتی شبیری، ح. (1399). «عقد معلق با تعهد به ایجاد معلّق‌علیه». مطالعات فقه و حقوق.
هاشمی شاهرودی، م. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت. قم: دائره‌المعارف فقه اسلامی.
یزدانیان، ع. (1387). «ویژگی‌های معلق‌علیه در حقوق ایران و فرانسه». فقه و مبانی حقوق اسلامی.
یزدانیان، ع. (1388). «تحلیلی از تعلیق در انحلال عقد در فقه امامیّه و حقوق فرانسه». مطالعات اسلامی: فقه و اصول.
یزدانیان، ع. (1389). «بررسی تطبیقی آثار تعلیق در تشکیل و انحلال تعهدات در حقوق ایران و فرانسه». مطالعات حقوق خصوصی.
یزدی، م. ع. (1422). العروه الوثقی. قم: مرکز فقه الأئمه الأطهار(ع).