طرح تأسیس نظری ایدۀ تفکیک قوا به مثابه ویژگی سازمانی مشروطه‌گرایی، با تأکید بر اندیشۀ فیلمر و لاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

تفکیک قوا مبتنی بر برابری طبیعی انسان‏ها ویژگی سازمانی ضروری حکومت مشروطه است. ایضاح این دکترین، که رسالت این مقاله است، منوط به پیگیری آن تا مفهوم برابری در آزادی است. با بررسی آثار فیلمر و لاک تلاش شده، پس از ایضاح این بنیاد، مسیر حرکت به سوی تفکیک قوا ترسیم شود. نتایج این مطالعه این‌ است که برابری طبیعی در عدم تبعیت از ارادۀ فردی دیگران قانون را به مثابة تجلی اراده‏ای غیر فردی و سطح وحدت جامعۀ برابرها پیش می‏کشد. چنین طرحی از قانون مستلزم تبعیت همۀ افراد و نهادهای حاکم از قانون است. در نظام حکومت قانون هیچ ارادۀ مطلقی مشروعیت تحمیل خود بر سایرین را ندارد. بنابراین، مشروعیت کنش مجریان و واضعان قانون «مشروط» به چارچوب قانونی است. از آنجا که دولت قدرت قاهره محسوب می‏شود، جز از طریق ایجاد تعارض ساختاری میان بخش‏های مستقل آن نمی‏توان تقید به قانون را در آن تضمین کرد. از همین رو تفکیک قوا، با انشقاق نهادهای مجری کارکردهای مختلف دولت، راهکاری نهادی برای حفاظت از حکومت مشروطه ارائه می‌دهد. بر اساس این نتایج، علاوه بر ایضاح ارتباطِ تفکیک قوا با مشروطه‏گرایی، شرایط امکان ورودی بنیادین به بحث از مطلوبیت این دکترین برای وضعیت کنونی و نسبت‏سنجی آن با سنت ایرانی‌‌ـ اسلامی فراهم می‏شود

کلیدواژه‌ها


  1. الف) منابع فارسی

    1. عهد عتیق (1400)، ترجمه پیروز سیار، تهران: نی و هرمس، ج 1.
    2. طباطبایی، سید جواد (۱۳۹۶)، تاریخ اندیشه سیاسی جدید در اروپا، تهران: مینوی خرد، ج 1، دفتر نخست.
    3. فیلمر، رابرت (۱۳۹۶)، پدرسالار یا قدرت طبیعی شاهان، ترجمه علی اردستانی، تهران: نگاه معاصر.
    4. فلاح­‌زاده. علی محمد، همتی. محتبی، جواهری طهرانی. محمد، فتحی. جواد، مزروعی ابیانه. یحیی، بهادری جهرمی. علی، طحان نظیف. هادی، علی، (1391)، تفکیک تقنین و اجرا؛ تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
    5. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۷۵)، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، قم: اسوه، ج 1.
    6. لاک، جان (۱۳۹۲)، دو رسالة حکومت، ترجمه فرشاد شریعت، تهران: نگاه معاصر.
    7. مرادخانی، فردین (۱۳۹۶)، خوانش حقوقی از انقلاب مشروطه ایران: (تاریخ مفاهیم حقوق عمومی در ایران)، تهران: میزان.
    8. مونتسکیو، شارل لوئی دو سکوندا (۱۳۶۲)، روح القوانین، ترجمه علی‌اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر.

     

    ب) منابع انگلیسی

    1. Bedri Gencer (2010), Sovereignty and the Separation of Powers in John Locke, The European Legacy, 15:3, 323-339
    2. Coons, Christian and Michael Weber (eds) (2013), Paternalism: Theory and Practice, Cambridge, Cambridge University Press.
    3. Daly, J. (2017), Sir Robert Filmer and English Political Thought, Toronto, University of Toronto Press.
    4. Filmer, & Laslett, P. (1949), Patriarcha, and other political works of Sir Robert Filmer, New Jersey: Blackwell.
    5. Neuhouser, Frederick. (1993). Freedom, Dependence, and the General Will. The Philosophical Review.
    6. Pierson, Christopher (1991), The modern state, London and New York. Routledge.
    7. Preuss,U.(1998).Constitutionalism. In The Routledge Encyclopedia of Philosophy. Taylor and Francis.
    8. Shklar, Judith N.(1987), Montesquieu, Oxford, Oxford University Press