مشارکت عمومی در تهیه و اصلاح قانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

2 دانش‏‌آموخته کارشناسی‏ ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

چکیده

قانون‌گذاری یکی از امور مهم حاکمیتی است که در جوامع دموکراتیک معمولاً بر ‏عهده مجالس مقنن، مرکب از نمایندگان منتخب مردم، است. به علت پیچیده و مهم بودن امر قانون‌گذاری حقوقدانان، با هدف ارتقای کیفیت قوانین، اصولی را برشمرده‌‏اند. یکی از این اصول مشارکت حداکثری شهروندان در فرایند قانون‌گذاری است. از آسیب‏‌های پیش روی نظام قانون‌گذاری ایران، که ریشه در عدم توجه به کیفیت قوانین دارد، متروک شدن قانون و سرپیچی شهروندان از اجرای قانون است که در نهایت به تزلزل اصل حاکمیت قانون خواهد انجامید. حل این آسیب در گرو بررسی راهکارهای ارتقای کیفیت قوانین است. این موضوع پژوهش در زمینه مشارکت عمومی در قانون‌گذاری، به مثابه راهکار ارتقای کیفیت قوانین، را ضرورت و اهمیت می‏‌بخشد. این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه‏‌ای و با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به دنبال بررسی چیستی مشارکت عمومی در قانون‌گذاری و مبانی و اهداف آن است. نتیجه پژوهش حکایت از آن دارد که مشارکت عمومی در تهیه و تدارک قانون یکی از حقوق ملت است که مطابق آن قانون‌گذار ملزم می‏شود، حین تهیه پیش‏‌نویس قوانین، نظرات مردم و ذی‌نفعان و متخصصان را اخذ و تا جای ممکن در متن قانون لحاظ کند. یکی از مبانی و همچنین اهداف مشارکت عمومی در قانون‌گذاری ارتقای کیفیت و مقبولیت قانون است.

کلیدواژه‌ها


ابریشمی‏‌راد، م. ‏ا و اسدی‏ اوجاق، ن. (1401). «مهم‌ترین علل قابل اجرا نبودن قوانین در نظام حقوقی ایران». فصلنامة دانش حقوق عمومی، 11 (35)، 119 ـ 144.
اسلامی، سید ‏محمد‏هادی (1397). اصول و فنون قانون‌گذاری. تهران: جنگل. چ اول.
انصاری، ب. (1399). اصول و فنون قانون‌گذاری؛ تنظیم پیش‏نویس طرح‏ها و لوایح، تنقیح و تدوین قوانین. تهران: دادگستر.
بیتام، د. (1390). مشارکت شهروندان در روند قانون‌گذاری. ترجمة حامد کرمی. مرکز پژوهش‏های مجلس (دفتر مطالعات حقوقی). شمارة مسلسل 11059.
چلبی، آ. (1397). فساد و مقبولیت قانون از منظر جامعه‏شناسی حقوق. تهران: نی.
چیتگران، م. ص. (1397). «پایه‏های ضروری تشکیل‏دهندة نظام دموکراسی و تضمین‏های آن». فصلنامة مطالعات حقوق، 2(21)، 107 ـ 127.
حبیب‏‌نژاد، س. ا و تقی‏زاده، ا (1398). «نیازسنجی تقنینی؛ عنصری بایسته در قانون‌گذاری شایسته». فصلنامة دانش حقوق عمومی. 8 (26)، 25 ـ 46.
حبیب‏‌نژاد، . ا و عامری، ز. (1399). «قانون‏نویسی در نظام تقنینی ایران در پرتو مدل‏های پیش‏نویس‏نگاری تقنینی». فصلنامة مجلس و راهبرد. 27 (102)، 241 ـ 265.
دبیرنیا، ع. ر. (1395). «تحلیلی بر حقوق بنیادین در قانون اساسی ایران (1) حق تعیین سرنوشت مردم». نشریة کانون وکلا، 68 (234)، 13 ـ 24.
دو بنوا، آ. (1378). تأملی در مبانی دموکراسی. ترجمة بزرگ نادرزاده. تهران: چشمه.
رستمی، و. (1387). «مشارکت مردم در قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران». فصلنامة حقوق. 38 (1)، 179 ـ 204.
راسخ، م. (1385). «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون». فصلنامه مجلس و پژوهش، 13(51)، 13-40.
رضایی جوزانی، م. و حاکمی، م. ا. (1395). «مطالعة حق مشارکت شهروندان در قانون‌گذاری متکی بر فناوری‏های نو‏ظهور». دو‏فصلنامة حقوق بشر و شهروندی، 1 (2)، 185 ـ 206.
عباسی، ب. (1395). حقوق بشر و آزادی‏های بنیادین. تهران: دادگستر.
عبدالاحد، ع. و همکاران. (1398). آسیب‌شناسی نظام قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
عبداله‏زاده شهربابکی، آ. (1398). «مبنای نظری بحث پیرامون مسئلة کیفیت قانون: چیستی و چرایی». فصلنامة پژوهش حقوق عمومی، 21 (63)، 296 ـ 315.
عبداله‏زاده شهربابکی، آ. (1399). «روش‏های ارتقای کیفیت قوانین». فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، 50 (2)، 757 ـ 770.
عبداله‏زاده شهربابکی، آ. (1400). درآمدی بر کیفیت قانون. تهران: شرکت سهامی انتشار.
علیخانی، ص.؛ اسلامی، ر. و نیاورانی، ص. (1398). «ظرفیت‏های قانون اساسی ایران در افزایش مشارکت شهروندان در پرتو راهبردهای حکمرانی خوب». فصلنامة تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 15 (2)، 11 ـ 31.
غلامی، ع. و بهادری جهرمی، ع. (1392). «مفهوم، ماهیت، و نظارت بر اجرای سیاست‏های کلی نظام». فصلنامة دانش حقوق عمومی، 2 (1)، 51 ـ 72.
کعبی، ع. و فتاحی زفرقندی، ع. (1395). «سیاست‏های کلی نظام؛ راهکار ارتقای نظام قانون‌گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران». فصلنامة دانش حقوق عمومی، 5 (15)، 99 ـ 122.
گرجی ازندریانی، ع. ا. (1396). مبانی حقوق عمومی. تهران: جنگل.
مرکز‏مالمیری، ا. (1385). حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‏ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
میرزایی، ا. ع. (1390). «قانون متروک: مبانی، مفهوم، و مصادیق». مجلة حقوقی دادگستری، 45 (74)، 69 ـ 102.
نیاورانی، ص. (1386). «نسبت دموکراسی و احترام به قانون: پژوهش در مبانی فلسفی احترام به قانون»، نشریة حقوق اساسی، 4 (8)، 259 ـ 270.
والدرون، ج. (1397). قانون‌گذاری: مفاهیم، نظریه‏ها، و اصول. ترجمة حسن وکیلیان. تهران: نگاه معاصر.