حدود. صلاحیت مجلس شورای اسلامی در تفصیل و تبیین شرایط رئیس‌جمهور با تأکید بر سیاست‌های کلی انتخابات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استادیار گروه حقوق، واحد نجف‌ آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

قانونگذار اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 115 قانون اساسی شرایط داوطلبان ریاست جمهوری را تعیین کرده است. به موجب این اصل «رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبّر، دارای حُسن سابقه و امانت و تقوا، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور». یکی از چالش‌هایی که همواره در خصوص این اصل وجود داشته، ابهام در حصری یا تمثیلی بودن شرایط مذکور در این اصل است که حسب مورد بر حدود صلاحیت مقنن عادی در تفصیل یا تبیین شرایط داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری اثرگذار است. این مقاله در قالبی توصیفی ـ تحلیلی، ضمن بررسی حدود صلاحیت مجلس در این زمینه اثبات کرد که برخلاف دیدگاه غالب که قائل به حصری بودن شرایط مزبور و به‌تبع آن عدم صلاحیت مجلس شورای اسلامی در تفصیل یا تبیین شرایط ریاست‌جمهوری است، تمثیلی قلمداد شدن شرایط مذکور و به‌تبع آن صالح دانستن مجلس به‌منظور شناسایی شرایط عمومی با سیاست‌های کلی انتخابات و برخی نظرهای شورای نگهبان همخوانی بیشتری دارد؛ ضمن اینکه با توجه به صلاحیت عام قانونگذاری مجلس در اصل 71 قانون اساسی، امکان تبیین شرایط اختصاصی مصرح در اصل 115 مفروض است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) منابع فارسی

    1. ابوالحمد، عبدالحمید (1388)، حقوق اداری ایران، تهران: توس، ج2.
    2. آجرلو، اسماعیل؛ بهادری جهرمی، علی (1395)، حقوق اساسی کشورهای اسلامی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چ اول.
    3. آیینه نگینی، حسین (1398)، «قانون»، آشنایی با مفاهیم قانون اساسی (تحلیل برخی کلیدواژگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    4. بهادری علی؛ باقری خوزانی، محمدحسن (1397)، «نگاهی به عملکرد شورای نگهبان در نظارت بر انتخابات و صیانت از آرای مردم در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری»، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    5. رستمی، ولی؛ موسی‌پور، میثم (1390)، «تحلیل حقوقی اصل115قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص شرایط رئیس‌جمهور»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41،‌ ش 1، صص 225-240.
    6. رضایی‌زاده، محمدجواد؛ داوری، محسن (1395)، «مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال پنجم، ش14، صص 117-142.
    7. هاشمی، سید محمد (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چ چهاردهم، ج2
    1. پژوهشکده شورای نگهبان، اظهارنظر مجمع مشورتی حقوقی در خصوص «طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات ریاست جمهوری»، کد گزارش9910137، تاریخ انتشار23/10/1399.
    2. تقی‌زاه، جواد (1385)، «شرایط خاص انتخاب‌پذیری در انتخابات سیاسی»، مجله حقوق اساسی، ش 7و6، صص 57-80.
    3. حبیب‌نژاد، احمد (1390)، شرایط انتخاب‌شوندگی در انتخابات مجلس شورای اسلامی در نظام حقوق اساسی ایران با نگاهی تطبیقی، علوم سیاسی، ش 55، صص 1-32.
    4. خسروی، حسن (1387)، حقوق انتخابات دموکراتیک، تهران: مجد.
    5. راهنمای استفاده از صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1368)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی، اداره تبلیغات و انتشارات.
    6. صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، جلسه اول تا سی‌ویکم، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی، اداره تبلیغات و انتشارات، چ اول.
    7. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1386)، حقوق اداری، تهران: سمت، چ سیزدهم.
    1. طحان نظیف، هادی؛ درویشوند، ابوالفضل؛ فتاحی زفرقندی، علی (1396)، زیر نظر عباسعلی کدخدایی، شرح قانون اساسی-فصل‌هشتم-رهبر، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، ج1.
    2. . طحان‌نظیف، هادی؛ مطیعی، محمدجواد (1399)، «واکاوی تعاریف مصوبه شورای نگهبان از رجل مذهبی سیاسی، مدیر و مدبر»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال نهم، ش 27، صص 49-68.
    3. عطریان، فرامرز (1396)، حقوق اداری تطبیقی: اداره خوب (مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا)، تهران: میزان.
    4. عمید زنجانی، عباسعلی؛ موسی‌زاده، ابراهیم (1389)، دانشنامه فقه سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    5. عمید زنجانی، عباسعلی (1391)، فقه سیاسی،تهران: امیرکبیر، چ ششم، ج1.
    6. فتاحی زفرقندی، علی (1397)، شورای نگهبان؛ نظارت بر انتخابات، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.
    7. قاضی، ابوالفضل (1383)، حقوق اساسیو نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چ دوازدهم.
    8. کواکبیان، مصطفی (1396)، روشنای انتخاب، تهران: آشنایی.
    9. لوئیس، ماسکیو؛ آندره، بلز (1390)، دائرة‌المعارف بین‌المللی انتخابات، ویرایش ریچاردرُز، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: مرکز مطالعات تحقیقات و آموزش وزارت کشور با همکاری نشر میزان، چ اول.
    10. مشفق، محمدعلی (1396)، کندوکاوی‌آسیب‌شناسانه در نظام انتخابات، تهران: کویر، چ اول.
    11. مهرپور، حسین (1391)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ سوم.

    ب) اسناد، قوانین و مقررات

    1. آیین‌نامه اجرایی انتخابات ریاست جمهوری مصوب ۱۶/۴/۱۳۶۴هیأت وزیران با اصلاحات بعدی.
    2. سیاست‌های کلی انتخابات مصوب 24/7/1395 مقام معظم رهبری.
    3. قانون اساسی جمهوری اسلامی ‌ایران مصوب سال 1358.

    ج) پایگاه‌های اینترنتی

    1. طحان نظیف، هادی (1400)، «مصوبه شورای نگهبان برای دفاع از نامزدهای واقعی انتخابات است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، کد خبر 5206471، قابل دسترسی در آدرس:

    https://www.mehrnews.com/news/5206471