حدود صلاحیت مجلس شورای اسلامی در اصلاح لوایح قانونی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مبتنی بر ظاهر اصول قانون اساسی و قوانین عادیِ مرتبط با فرآیند قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران، به غیر از محدودیت مصرح در اصل 75 قانون اساسی (بار مالی)، مجلس شورای اسلامی هیچ‏گونه محدودیتی در اصلاح لوایح ندارد. این نکته این سؤال را در ذهن ایجاد می‏کند که مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی و تصویب لوایح قانونی تا چه حد می‏تواند لوایح را اصلاح کند.
مبتنی بر بررسی‏هایی که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفت، این نتیجه به ‏دست آمد که شورای نگهبان در مقام تطبیق مصوبات مجلس با قانون اساسی نظراتی داده است که در آنها، با استناد به اصل 74 قانون اساسی و با تأکید بر ضرورت عدم تغییر ماهیت لایحه به‏واسطه‏ی اصلاحات اساسی در متن پیشنهادی دولت و عدم‏تبدّل آن به طرحی جدید، صلاحیت مجلس را در اصلاح لوایح محدود به ملاک‏های مشخصی همچون «محدود بودن به چارچوب پیشنهاد دولت»، «محدود بودن به موضوع لایحه دولت» و «محدود بودن به عدم ایجاد تغییرات گسترده در لایحه دولت» دانسته‏ است. بنابراین با تنقیح مناط و الغای خصوصیت از ملاک‏های مذکور، می‏توان صلاحیت مجلس شورای اسلامی در اصلاح لوایح قانونی را در چارچوب این ملاک‏ها محدود دانست.
 

کلیدواژه‌ها


الف: فارسی
بلاندل، جین (۱۳۹۶)، مقدمه‏ای بر مطالعه تطبیقی حکومت، ترجمه مهدی رضایی، تهران: خرسندی.
پارکر، دیوید و کالین کرکپاتریک (1388)، «ارزیابی مقررات‏گذاری در کشورهای در حال توسعه»، ترجمه مسعود فریادی، اطلاع رسانی حقوقی، سال ششم، ش 17 و 18.
راسخ، محمد (۱۳۸۴)، بنیاد نظری اصلاح نظام قانون‏گذاری، تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس.
زارعی، محمدحسین (۱۳۸۴)، مطالعه تطبیقی نظام قانون‏گذاری، تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس.
زارعی، محمد حسین (۱۳۸۹)، نقش کمیسیون‏های داخلی در نظارت پارلمانی، تهران، مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
شعبانی، قاسم (1388)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ ۳۷.
قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل (1383)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چاپ 12.
فیاضی، مسعود (۱۳۹۳)، «تفاوت تنقیح مناط و الغای خصوصیت با قیاس»، حقوق اسلامی، ش 42، پاییز 93، ص 99-100.
عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۹۱)، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، جلد ۱.
عباسی، بیژن (۱۳۹۴)، حقوق اساسی تطبیقی، تهران: نشر دادگستر.
غلامحسین، الهام و محمدامین ابریشمی‏راد (1393)، «نقد نظر شورای نگهبان در خصوص امکان ارسال مستقیم لوایح قضائی به مجلس»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال پانزدهم، ش 40، ص 55-77.
مدنی، جلال‏الدین (1389)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات پایدار، چاپ ۱۵.
مرکزمالمیر، احمد و سعید عطار (1397)، «آسیب‏شناسی قانون‏گذاری در ایران از منظر رویه ابتکار قانون‏گذاری»، مجلس و راهبرد، دوره 25، شماره 96، ص 213-236
مزی، مایکل (1385)، «روابط قوای مقننه و مجریه»، ترجمه حسن وکیلیان، فصلنامه مجلس و پژوهش، ش 52، ص 197-216.
نظریان، حمید (1397)، تحلیل حقوقی عمده‏ترین دیدگاه‏ها در خصوص مراجع تهیه و تصویب برنامه‏های توسعه کشور با تاکید بر برنامه‏های پنج‏ساله، دوره کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
نظرپور، مهدی (1390)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: دفتر نشر معارف، چاپ ۱۳.
ولائی، عیسی (1393)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی، چاپ ۱۱.
هریسی نژاد، کمال‏الدین (۱۳۹۵)، حقوق اساسی تطبیقی، تبریز: انتشارات آیدین، چاپ ۵.
گزارش‏ها و اسناد
گزارش کارشناسی شماره 9712103 مورخ 27/12/1397 مجمع مشورتی حقوقی پژوهشکده شورای نگهبان، قابل مشاهده در تارنمای سامانه نظرات شورای نگهبان به نشانی ذیل:
http://nazarat.shora-rc.ir
روزنامه رسمی به شماره 20485 مورخ 14/4/94، مذاکرات جلسه علنی مجلس شورای اسلامی، دوره نهم، جلسه 327، ص 14.
مشروح مذاکرات شورای نگهبان، جلسه مورخ 13/3/1395.
ب:لاتین
Blondel J.et. al (1970), ‘’Legislative behavior: some steps towards a cross-national measurement’’, Government and opposition, Vol. 5, p 67-85.
Erik rasch, bjorn, tsebelis, George (2013), The Role of Governments in Legislative Agenda Setting, Routledge.
Faragher, Colin (2012), Public Law Concentrate: Law Revision and Study Guide, Oxford university Press.
Leyland, Peter (2012), The constitution of the united Kingdom; A Contextual Analysis, Hart Publishing.
Le Sueur, Andrew, Sunkin, Maurice, Jo Eric Khushal Murkens (2013), Public law: text, cases, and materials, oxford university press.
McInnes, David (2005), Taking it to the hill: the complete guide to appearing before parliamentary committees, university of Ottawa, 2nd edition.
Smookler, Jennifer (2006), Making a difference? The effectiveness of pre- legislative scrutiny, Parliamentary Affairs, Vol. 59, No. 3, pp 522-535.
Smartt, Ursula (2014), Optimize public law, Routledge.
Turpin, alexander, le sueur, Andrew (2016), Parliament legislation and accountability, hart publishing.
Turpin, Colin, Tomkins, Adam (2007), British Government and the Constitution: Text and Materials, Cambridge University Press.
https://www.parliament.uk
https://www.ourcommons.ca/procedure-book- livre/Document.aspx?Language=E&Mode=1&sbdid=DA2AC62F-BB39-4E5F-9F7D-90BA3496D0A6&sbpid=9315B6D6-6BEE-4823-9723-425A74F9E290#_ftn200