خدمت وظیفه عمومی در آراء فقهای شورای نگهبان (بررسی موردی به‌کارگیری سربازان در نهادهای غیرنظامی و معافیت کفالت همسر)

نویسندگان

1 استادیار حقوق عمومی دانشگاه امام صادق

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

استفاده از سربازان در نهادهای غیرنظامی و عدم معافیت افراد متأهل به واسطه کفالت همسر، از جمله ایرادات شرعی فقهای شورای نگهبان به طرح «خدمت وظیفه عمومی» مصوب 5/10/1362 مجلس شورای اسلامی بود. علی‌رغم ایراد اولیه شورای نگهبان، در اصلاحات صورت‌‌گرفته در این قانون، مقرراتی مشابه آنچه شورای نگهبان به آن ایراد گرفته بود، به تصویب مجلس و تأیید فقهای شورای نگهبان رسید. اکنون این سؤال مطرح است که چرا پس از اصلاحات، ایرادات شرعی مزبور لحاظ نشد؟ مقاله پیش‌ رو با مطالعه‌ کتابخانه‌ای و روش توصیفی ـ تحلیلی و با بررسی و تحلیل قوانین و مقررات مربوطه، نظرات و مشروح مذاکرات شورای نگهبان، به این نتیجه رسید که دو ایراد مذکور، علی‌رغم اینکه همچنان در متن قوانین و واقعیت خارجی وجود دارند، توسط شورای نگهبان نادیده گرفته شده‌اند و دلیل متقنی برای این نادیده‌ گرفتن مشاهده نمی‌شود. بدین جهت لازم است شورای نگهبان به‌عنوان نهاد پاسدار شریعت، مجدداً قوانین مربوط به خدمت وظیفه عمومی را از جهت تطابق با موازین شرعی بازنگری کند.
 

کلیدواژه‌ها


 الف: فارسی
‏‫آشنا، حسام الدین (۱۳۸۸)، از سیاست تا فرهنگ، سیاست‌های فرهنگی دولت در ایران (۱۳۰۴-۱۳۲۰)، تهران: سروش.
‏‫انصاری، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۵)، کتاب النکاح، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، جلد 1.
‏‫خمینی، روح الله (۱۳۷۹)، تحریر الوسیله، قم: دار العلم، جلد ۱.
‏‫زنجانی، ‌حبیب‌الله (۱۳۵۵)، «جنگ و جمعیت در قرن بیستم»، دانشکده (دانشگاه تهران)، جلد 9، ش 3، ص 17-28.
‏‫شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۰)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث، جلد 1.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهائی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۴)، تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
‏‫مرکز تحقیقات شورای نگهبان (۱۳۹۰)، مجموعه نظرات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره اول (خرداد 1359 تا خرداد 1363)، تهران: ریاست جمهوری، معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات.
‏‫مشکینی اردبیلی، علی (۱۳۷۴)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم: نشر الهادی، جلد ۱.
‏‫نیازی، ‌محمد و وحید شالچی (۱۳۹۲)، «شکل گیری نظام وظیفه در ایران و طرح ملت‌سازی در دوره پهلوی اول»، جامعه شناسی تاریخی، جلد 10، ش 5، ص 41-70.‎
ب: لاتین
Robert Anthony, Pearce (2010), Solidarity?: A comparative study of trades unions in the conscription debate in New Zealand and Australia during the Great War, University of Adelaide, School of History and Politics.