بررسی ابهامات صلاحیت مجلس شورای اسلامی در تصویب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی با نگاهی به نظرهای شورای نگهبان

نویسندگان

1 دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

چکیده

اصول 77 و 125 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مقام تبیین جایگاه موافقت‌نامه‌های بین‌المللی و تعیین صلاحیت قوای مقننه و مجریه در فرایند انعقاد آن‌هاست. با وجود نگارش کتاب‌ها و مقالات متعدد در زمینه‌ی حقوق معاهدات و صلاحیت‌های قانونی نهادهای حکومتی در این زمینه، همچنان نقاط ابهام فراوانی در خصوص صلاحیت مجلس شورای اسلامی در تصویب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی مانند امکان‌سنجی تصویب معاهدات بین‌المللی در قالب طرح نمایندگان مجلس، صلاحیت مجلس در خصوص تعهدات داوطلبانه، صلاحیت مجلس در تصویب موافقت‌نامه‌هایی تحت سایر عناوین مندرج در اصول 77 و 125 و صلاحیت شورای عالی امنیت ملی در تصویب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی وجود دارد؛ که تحلیل و بررسی آن‌ها از منظر حقوقی ضروری به‌نظر می‌رسد. از همین ‌رو سؤال اصلی پژوهش حاضر عبارت از اینکه حدود صلاحیت‌های مجلس شورای اسلامی در تصویب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی چیست؟ این مقاله با رویکرد تحلیلی و بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای به‌دنبال پاسخگویی به پرسش مطرح‌شده است. به‌نظر می‌رسد صلاحیت تصویب همه‌ی موافقت‌نامه‌های بین‌المللی که دارای وصف بین‌المللی‌اند و موجب ایجاد تعهد برای جمهوری اسلامی ایران می‌شوند، انحصاراً در اختیار مجلس شورای اسلامی است و عنوان معاهده و همچنین قید داوطلبانه بودن در آن را نمی‌توان مانعی بر صلاحیت مجلس تلقی کرد. همچنین برای مجلس شورای اسلامی حق ورود در جزییات معاهدات وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


الف) کتاب‌ها و مقالات

پژوهشکده­ی شورای نگهبان (1392)، ماهیت حقوقی برنامه­ی اقدام مشترک ژنو، تهران: پژوهشکده­ی شورای نگهبان.
خلف رضایی، حسین (1394)، موافقت­نامه­های بین­المللی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با بررسی تحلیلی نظرات شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده­ی شورای نگهبان.
ضیایی‌بیگدلی، محمدرضا (1390)، حقوق بین­الملل عمومی، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش.
ضیایی‌بیگدلی، محمدرضا (1392)، «تحلیل توافقنامه‌ی ژنو از منظر حقوق معاهدات بین‌المللی»، قابل مشاهده در پایگاه اطلاع‏رسانی مؤسسه‌ی حقوق بین‏الملل پارس.
فلسفی، هدایت­الله (1383)، حقوق بین­الملل معاهدات، تهران: فرهنگ نشر نو.
مهرپور، حسین (بی­تا)، مختصر حقوق اساسی، تهران: دادگستر. 
میرعباسی، سید باقر (1371)، حقوق بین‌الملل عمومی،‌ تهران: نشر دادگستر، چ اول، ج 1.
میرعباسی، سید باقر (1377)، «مسئله­ی قراردادهای بین­المللی، موضوع اصل 77 و 129 قانون اساسی»، نشریه‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 42، صص 25-52.
وکیل، امیر ساعد (1390)، حقوق بین­الملل عمومی، تهران: مجد.
ویژه، محمدرضا (1388)، «اصل قانون‌مداری در اعمال اداری»، مجله‌ی آموزه‌های حقوقی، ش 12، صص 85-114.
هاشمی، سید محمد (1384)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، ج2.

ب) قوانین و مقررات

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
عهدنامه­ی وین در زمینه­ی حقوق معاهدات 1969 و 1986.
قانون مدنی.
قانون آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس شورای اسلامی.
طرح عضویت مجلس شورای اسلامی در اتحادیه‌ی پارلمانی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی.
طرح قانونی اساسنامه‌ی گروه پارلمانی جمهوری اسلامی ایران عضو اتحادیه‌ی بین‌المجالس.