تضمین محدودیت‌های اصلاح قانون اساسی با تأمل بر آموزه‌ی محدودیت‌های ضمنی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده‌ی معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

نظام‌های حقوقی مختلف، انواع گوناگونی از محدودیت‌ها را در فرایند اصلاح قانون اساسی به رسمیت شناخته و درصدد تضمین آن‌ها برآمده‌اند. در همین زمینه، برخی قوانین اساسی با پیش‌بینی سازوکاری ویژه، نظارت بر مطابقت اصلاحات قانون اساسی با این محدودیت‌ها را در صلاحیت نهادی مشخص قرار داده‌اند و برخی دیگر نیز تنها به چنین محدودیت‌هایی اشاره کرده و متعرض مرجع تضمین آن‌ها نشده‌اند.
پرسش اساسی این پژوهش آن است که چه سازوکارهایی در تضمین محدودیت‌های اصلاح قانون اساسی وجود دارد و همچنین، در مواردی که مرجعی خاص برای تضمین این مهم پیش‌بینی نشده باشد یا اینکه قانون اساسی اساساً از حیث موضوع فاقد محدودیت در اصلاح باشد، آیا می‌توان به نظارت بر اصلاحات قانون اساسی مبادرت ورزید یا خیر؟ امری که این نوشتار با استفاده از مطالعه‌ی تطبیقی و با رویکردی تحلیلی درصدد پاسخگویی به آن است.
به‌نظر می‌رسد که حتی در فرض عدم پیش‌بینی مرجعی خاص برای تضمین محدودیت‌های قانون اساسی یا عدم پیش‌بینی هر گونه محدودیت در اصلاح قانون اساسی، با اتکا به آموزه‌ی محدودیت‌های ضمنی و با این استدلال که بنیان‌ و ساختار پایه‌ای یک نظام حقوقی در معرض تغییر قرار گرفته است، می‌توان بر اصلاحات پیشنهادی قانون اساسی نظارت کرد.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
پروین، خیرالله؛ اصلانی، فیروز (1391)، اصول و مبانی حقوق اساسی، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دبیرنیا، علیرضا (1393)، قدرت مؤسس: کاوشی در مبانی حقوق اساسی مدرن، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
عباسی (لاهیجی)، بیژن (1388)، مبانی حقوق اساسی، تهران: جاودانه، جنگل، چ اول.
عباسی (لاهیجی)، بیژن (1383)، «تمایز قوه‌ی مؤسس و قوای تأسیسی»، مجله‌ی حقوق اساسی، ش 3، صص 91-104.
قاضی، ابوالفضل (1371)، قانون اساسی سیر مفهوم و منطوق از دید تطبیقی»، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 28، صص 29-78.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
مرزدارانی، هادی (1382)، مروری اجمالی بر شیوه‌های بازنگری قانون اساسی در حقوق تطبیقی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره‌ی مسلسل 6748.
منصوریان، مصطفی (1393)، «فرایند تدوین و تصویب قانون اساسی»، گزارش پژوهشی، تهران: پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، شماره‌ی مسلسل 13930180.
منصوریان، مصطفی؛‌ غمامی، سیدمحمدمهدی (1393)، «مفاهیم، مبانی و الگوهای دادرسی اساسی»، دادرسیاساسیتطبیقی: مطالعه‌ی مبانی، ساختارها و صلاحیت‌های نهاد دادرسی اساسی، جمعی از نویسندگان، تهران: پژوهشکده‌ی شورای نگهبان.
مهرپور، حسین (1387)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ اول.
هاشمی، سیدمحمد (1369)، «بررسی تطبیقی و موضوعی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله‌ی تحقیقات حقوقی، ش 8، صص 151-228.
ب) لاتین
 
Colon-Rios, Joel (2010), “The Legitimacy of the Juridical: Constituent Power, Democracy, and the Limits of Constitutional Reform”, Osgoode Hall Law Journal, Volume 48, Number 2, Article 1, pp. 199-245.
 
Gözler, Kemal (2008), Judicial Review of Constitutional Amendments: A Comparative Study, Turkey: Ekin press.
 
klein, Claude and Sajó, András (2012), “Constitution-Making: Process and Substance”, The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Edited by Michel Rosenfeld and András Sajó, UK: Oxford University Press.
 
Vile, John R. (2010), Encyclopedia of Constitutional Amendments, Proposed Amendmentsand Amending Issues, 1789–2002, third edition, USA: ABC-CLIO, LLC.
 
Declaration of the Rights of Man and of the Citizen, 1789.
 
Constitution of the Kingdom of Norway, 17 May 1814.
 
Constitution of Republic of Bulgaria, 13 Jul 1991.
 
Dillon v. Gloss, 256 U.S. 368, 375 (1921).
 
Kesavananda Bharati Sripadagalvaru and others Versus State of Kerala and Anr. (1973), Supreme Court cases, vol. 4.
Constitution of Spain, 1978.
Minerva Mills Ltd. And others versus Union of India and others, AIR (1980) Supreme Court of India.