‌حدود و حوزه‌های صلاحیت قانونگذاری مجلس در زمینه‌ی نشریات و مطبوعات

نویسندگان

1 دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

چکیده

تبیین صلاحیت قانونگذاری مجلس در زمینه‌ی آزادی نشریات و مطبوعات، نیازمند بررسی حدود و حوزه‌های این صلاحیت است. به‌منظور تبیین حدود این صلاحیت، به تعیین قیود محدودکننده‌ی این آزادی و مشخص کردن مفهوم این قیود نیاز بود که در این مقاله علاوه‌بر قیود مصرح در اصل 24، قید «منع اضرار به غیر» در اصل 40 به‌عنوان محدودیت‌های آزادی نشریات معرفی شدند. در این خصوص، قید «اخلال به مبانی اسلام» در اصل 24 به معنای ایجاد خدشه یا تزلزل در اعتقادات مردم نسبت به ضروریات اسلام است و از این نظر با قیود موازین اسلام و احکام اسلام متفاوت است. قید «اخلال به حقوق عمومی» نیز به معنای تجاوز و تعدی به حقوقی است که به عموم مردم و جامعه مرتبط می‌شود؛ ازاین‌رو مجلس تنها می‌تواند در حدود این معانی به‌تفصیل مصادیق این قیود بپردازد.
در زمینه‌ی تبیین حوزه‌های صلاحیت قانونگذاری مجلس نیز با عطف توجه به مشروح مذاکرات اصل 24 و عموم اصل 71 قانون اساسی مشخص شد که در حوزه‌هایی که به اقتضای نظم، جامعه به قانونگذاری در آن موارد نیاز دارد،‌ مجلس می‌تواند در حوزه‌هایی مانند احصای اقسام جدید رسانه‌‌ها، تعیین مجازات برای موارد نقض این اصل، طریق نظارت بر این ابزارها و سایر حوزه‌های مربوط قانونگذاری کند و از این نظر صلاحیت قانونگذاری مجلس تنها به تفصیل قیود محدودکننده‌ی این آزادی محدود نیست.

کلیدواژه‌ها


آیتی، حمید (1373)، آزادی عقیده و بیان، تهران: فردوسی، چ اول.
اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، ج1 و 3.
انصاری دزفولى، مرتضى‌بن‌محمدامین (1415ق)، صراط‌النجاه (محشّى، شیخ‌انصارى)، قم: کنگره‌ی جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چ اول.
انصاری، باقر (1387)، آزادی اطلاعات، تهران: دادگستر، چ اول.
انصاری لاری، محمدابراهیم (1375)، نظارت بر مطبوعات در حقوق ایران، تهران: سروش، چ اول.
انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن،‌ تهران: سخن، چ چهارم، ج 1.
بردبار، محمدحسن (1388)، درآمدی بر حقوق ارتباط جمعی، تهران: ققنوس، چ سوم.
بشیریه، حسین (1382)، «آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست‌ نظری و تأسیس)»، تهران: نشریه‌ی نگاه معاصر، چ سوم.
جعفری، محمدجعفر(1387)، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چ نوزدهم.
دهخدا، علی‌اکبر (1385)، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ اول.
سهراب‌لو، پدرام (1387)، «تبیین نسبت آزادی مطبوعات و مفاسد اقتصادی؛ پیشگیری و مقابله»، فصلنامه‌ی مطالعات پیشگیری از جرم، ش7، صص 119 -130.
سید فاطمی، سید محمد (1388)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: نشر شهر دانش، چ اول، ج 2.
شیخ‌الاسلامی، عباس (1380)، جرایم مطبوعاتی (بررسی تطبیقی سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران و انگلستان)، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چ اول.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران:‌ مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ پنجم.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1386)، حقوق اساسی، تهران، میزان، چ یازدهم.
طهرانی (کاتوزیان)، محمدعلی (1383)، فرهنگ کاتوزیان، تهران: دادگستر، چ سوم.
عمید زنجانی، عباسعلی (1389)،‌ «بررسی حقوق مطبوعات از دیدگاه قانون اساسی»، مجموعه مقالات همایش حقوق مطبوعات، ‌تهران: انتشارات دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، چ اول.
عمید زنجانی، عباسعلى (1421ق)، فقه سیاسى، تهران: امیرکبیر، چ چهارم، ج‌ اول.
قطبی، میلاد (1392)، آزادی و محدودیت‌های آن؛ با تأکید بر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، شماره‌ی مسلسل 13920094، تاریخ 28/10/1392.
مجلسی اصفهانی، محمدباقر (بی‌تا)، حدود و قصاص و دیات، تهران: مؤسسه‌ی نشر آثار اسلامى، چ اول.
محمدصفر، هاشم (1376)، «مطبوعات جهان: قدرت و تئوری‌های مطبوعات»، ترجمه‌ی مینو بهتاش، فصلنامه‌ی رسانه، ش 29، صص 26 - 34.
مرتضوی، سعید (1386)، جرایم مطبوعاتی، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل، چ دوم.
معتمدنژاد، کاظم؛ معتمدنژاد، رؤیا (1377)، «ارکان حقوقی آزادی مطبوعات (اصل انتشار آزادانه مطبوعات و استثناها و محدودیت‌های آن)»، نشریه‌ی رسانه، ش 34، صص 22 - 43.
معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ بیست‌وپنجم، ج 1.
مکارم‌شیرازی، ناصر (1427ه‍‌.ق)، استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)، چ دوم، ج 3.
مکارم‌شیرازى، ناصر (1428ه‍.ق)، احکام بانوان، قم: انتشارات مدرسه‌ی امام علی‌بن‌ابى‌طالب (ع)، چ یازدهم.
منتظری‌نجف‌آبادى، حسینعلى (1429ق)، مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش، چ اول.
منتظری‌نجف‌آبادى، حسینعلى (بی‌تا)، رسالۀ استفتائات، قم، چ اول، ج 1.
موحدى‌لنکرانى، محمدفاضل (1426ق)، رساله توضیح المسائل، قم: آدینه سبز، چ صدوچهاردهم.
نراقى، مولى‌احمد (1422ق)، رسائل و مسائل، قم: کنگره‌ی نراقیین ملامهدى و ملااحمد، چ اول، ج 2.
ویژه، محمدرضا (1389)، «مبانی محدودیت‌های آزادی مطبوعات در قانون اساسی و تجلی آن‌ها در قانون مطبوعات»، مجموعه مقالات همایش حقوق مطبوعات، ‌تهران: انتشارات دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، چ اول.
ویژه، محمدرضا (1390)، مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، تهران:‌ جنگل، چ اول.
هاشمی، محمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، چ هشتم، ج 1.
یزدی، محمد (1375)، قانون اساسی برای همه، تهران: امیرکبیر، چ اول.