نقدی تحلیلی بر حق جبران خسارات اعلامی در مصوبۀ حقوق شهروندی در نظام اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22034/qjplk.2025.2070.1858

چکیده

شورای ‌عالی اداری کشور با هدف رفع تبعیض، ایجاد نظام اداری کارآمد، و ارتقای حقوق شهروندی مصوبه‌ای تحت عنوان «حقوق شهروندی در نظام اداری» ابلاغ کرده که در بخش‌هایی به لزوم جبران خسارت پرداخته است. بررسی انطباق مصوبه با حدود اختیارات قانونی شورای یادشده و در ادامه بررسی اینکه آیا خسارات اعلامی در این مصوبه جزء خسارات قراردادی محسوب می‌شوند یا اینکه در زمرۀ خسارات غیر قراردادی و الزامات خارج از قرارداد و ضمان قهری هستند و تشخیص اینکه کدام قراردادهای اداری مشمول این مصوبه قرار گرفته‌اند و اینکه آیا اساساً مفاد این مصوبه فایده و ثمری داشته یا خیر موضوعاتی هستند که غایت و هدف و همچنین نتیجه و اثر وضع این مقررات را به چالش می‌کشند. زیرا اگر به این امور توجه شایسته‌ای نشود، لغو و بی‌ثمر یا حتی مضر می‌شوند. ازاین‌رو باید به دنبال راهکار اصلاح چنین مقرراتی بود که هدف اصلی آن‌ها ارتقای کمّی و کیفی نظام اداری است. این نوشتار با روش توصیفی‌ـ تحلیلی درصدد است گامی در راه تحقق این هدف بردارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، شورای عالی اداری در مصوبة یادشده قلمرو اداری و همچنین قلمرو جزایی را مازاد بر حیطۀ اختیارات خود توسعه داده و در مواردی نیز برخلافِ قاعده خیارِ شرط نامعین را معتبر دانسته است و مفاد آن نیز جامع و مانع نیست. بنابراین اصلاح و رفع اشکالات آن امری ضروری می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتب
آل‌کاشف‌‌‌الغطاء، ع. (1381). شرح خیارات اللمعة. قم: جماعة‌ المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی
انصاری، م. (1415). کتاب المکاسب. قم: مجمع الفکر (کنگره). ج 5.
جعفری لنگرودی، م. (1390). وسیط در ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
خمینی، ر. (1399). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ج 22.
سبحانی تبریزی، ج. (1414). المختار فی أحکام الخیار. قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
شهیدی، م. (1386). سقوط تعهدات. چ 4. مجد. ج 5.
صفایی، ح. (1395). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی (ج 2: قواعد عمومی قراردادها). تهران: میزان.
ـــــــــ. (1395). حقوق مدنی: اشخاص و محجورین. تهران: سمت.
ـــــــــ. (1401). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.
طباطبایی ‌مؤتمنی، م. (1381). حقوق اداری. چ 8. تهران: سمت.
کاتوزیان، ن. (1374). الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری. دانشگاه تهران.
ــــــــــ. (1389). دوره مقدماتی حقوق مدنی (اعمال حقوقی؛ قرارداد‌ـ ایقاع). تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـــــــــ. (1400). وقایع حقوقی: مسئولیت مدنی. تهران: گنج دانش.
ـــــــــ. (1402). قواعد عمومی قراردادها (ج 5: انحلال قرارداد). تهران: گنج دانش.
لورراسا، م. (1375). مسئولیت مدنی. مترجم: محمد اشتری. تهران: حقوق‌دان.
محقق‌داماد، م. (1401). نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. ج 1.
مقالات
رستمی، و. (1394). تعدیل در قراردادهای اداری. مطالعات حقوق عمومی، د 45، ش 2، 215 ـ 236.
رضایی‌زاده، م. (1387). ویژگی قراردادهای اداری. فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 70، 135 ـ 151.
سلمانی، ذ.؛ شریفی، الف. و فرکیش، ه. (1401). چالش‌های حقوق شهروندی در نظام اداری ایران در پرتو حکمرانی خوب. تعالی حقوق، س 13، ش 3، 199 ـ 229.
سلیمی، ع. (1396). بررسی اصول و مبانی حقوق شهروندی در نظام اداری ایران. پژوهش ملل، ش 27، 67 ـ 83.
شریف، م. (1381). تأملی در باب جایگاه قانونی شورای ‌عالی ‌اداری و مرتبه مصوبات آن. پژوهش‌های حقوقی، ش 1، 59 ـ 74.
غلام‌زاده، د. تحویل‌دارخزانه، آ. (1392). رابطة بین سبک‌های رهبری، سلامت سازمانی و اجحاف. مدیریت دولتی، ش 4، 157 ـ 174.
محمدی، ب. (1391). عوامل مؤثر در شکل‌گیری احساس اجحاف در میان کارمندان دولت. جامعه‌پژوهی فرهنگی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، ش 2، 123 ـ 156.
ویژه، م. (1388). اصل تفکیک قوا در آرای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری. مجله حقوقی دادگستری، ش 67، 39 ـ 54.
ویژه، م.ر. (1388). اصل قانون‌مداری در اعمال اداری. آموزه‌های حقوق کیفری، 12(1388)، 85 ـ 113.
همتی، م. (1384). شورای ‌عالی ‌اداری در نظام حقوقی ایران در پرتو دولت قانونمدار صوری. داور، ش 1، 57 ـ 73.
پایان‌نامه
امیری، م. (1372). ماهیت قراردادهای اداری در حقوق ایران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
قوانین و مقررات
اصلاح مادة 10 تصویب‌نامه در خصوص تشکیل شورای عالی اداری کشور، 1341/01/18.
تشکیل شورای ‌عالی ‌اداری کشور، 1340/10/9.
حقوق شهروندی در نظام اداری.
قانون استخدام کشوری.
قانون بودجه اصلاحی سال 1343 کشور.
قانون مدیریت خدمات کشوری.
قوانین برنامه اول تا ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.
منشور حقوق شهروندی.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 مهر 1404
  • تاریخ دریافت: 19 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 06 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 17 تیر 1404