انتشار مشروح مذاکرات هیئت وزیران؛ بسترها، ابهام‌‏ها، و مسئولیت کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری حقوق کیفری و جرم‏شناسی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران

10.22034/qjplk.2025.2051.1841

چکیده

مطابق ماده 3 قانون شفافیت قوای سه‏‌گانه، دستگاه‏‌های اجرایی، و سایر نهادها مصوب 1403/02/10 هیئت وزیران موظف است مشروح مذاکرات خود را، به جز مواردی که در این ماده مستثنا شده است، ظرف یک ماه در پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کند. همچنین به موجب ماده 5 این قانون عدم اجرا یا اجرای ناقص این تکلیف قانونی یا انتشار اطلاعات مغایر مفاد قانون یادشده جرم‏‌انگاری شده است. با عنایت به نوآورانه بودن این الزام قانونی و عدم تجربه دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینۀ انتشار مشروح مذاکرات جلسات خود و همچنین برخی ابهامات ماده 3 قانون شفافیت و فراهم نبودن بسترهای اجرایی و اداری آن، تحقق حکم مقرر در قانون با چالش‏‌هایی روبه‏‌رو است. ابهام در «مفهوم مشروح مذاکرات»، «مجری قانون»، «گستره زمانی اجرای قانون»، «مرجع و نحوه تشخیص مذاکرات غیر قابل انتشار»، «امکان انتشار مذاکرات پالایش‏‌شده در زمان‏ دیگر»، و «حدود مسئولیت کیفری» از جمله موانع اجرای قانون است. در این نوشتار، با تبیین نظری و عملی فرایند جاری تدوین مشروح مذاکرات دولت و واکاوی ابهامات قانون شفافیت، پیشنهادهایی برای رفع موانع پیش رو و تحقق کامل اراده و اهداف قانون‏گذار و عدم ایجاد مسئولیت کیفری برای مجریان قانون اشاره‌ شده مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتب
انصاری، ب. (1397). حق دسترسی به اطلاعات. تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها.
دهخدا، ع.ا. (1390). لغت‏نامه؛ فرهنگ متوسط دهخدا. دانشگاه تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ. ج 2.
رینرسون، ‌‌آ.ج. (1399). قانون‌نویسی گام‌به‌گام. مترجم: آزاده عبداله‌زاده شهربابکی. تهران: سمت.
زانتاکی‌، ه. (1401). قانون‌نویسی: هنر و فناوری قواعد تنظیم‌گری. مترجم: حسن وکیلیان. تهران: سمت.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364). تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. ج 1 ـ 4.
عبدالله‌زاده شهربابکی، آ. (1400). درآمدی بر کیفیت قانون. تهران: شرکت سهامی انتشار.
عمید، ح. (1389). فرهنگ فارسی عمید (جیبی). ویراستار: عزیزالله علی‌زاده. تهران: راه رشد.
فراهانی، م.ص. (۱۴۰۱). سیاست‌های کلی قانون‌گذاری؛ تحلیل محتوا و سازوکارهای اجرا. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
کاتوزیان، ن. (1390). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
نریمانی، م. و سلیم، ع. و بادامچی، ع. (1403). تاریخ شفاهی دفتر هیئت دولت (مدیریت دانش). تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
نفیسی (ناظم‌الاطباء)، ع. (بی‌تا). فرهنگ نفیسی. تهران: کتاب‌فروشی خیام. ج 5.
مقالات
ابریشمی‌راد، م.ا.، و اسدی‌اوجاق، ن. (1401). مهم‌ترین علل قابل اجرا نبودن قوانین در نظام حقوقی ایران. دانش حقوق عمومی، 11(35)، 119 ـ 144.
احمدی‌زمانی، ر. (1380). معرفی مشروح مذاکرات مجلس. پیام بهارستان، 10، 11 ـ 15.
آزاده‌تفرشی، ف. (1384). مشروح مذاکرات مجلس و طرح الکترونیکی کردن آن از ابتدا تاکنون. پیام بهارستان، 57، 2 ـ 4.
تهرانی، م.ر. (1377). اسناد تاریخی (اسناد منحصربه‌فرد منتشرنشده دربارة دارالشورای کبری ـ مجلس دربار اعظم ـ در سه بخش) (1). ایران‏شناسی، 10(4)، 825 ـ 826.
سیمایی‌صراف، ح.، و پورمحمدی، ر. (1402). جایگاه تاریخ تقنینی در تفسیر حقوقی. دادگستری، 87(123)، 75 ـ 94.
عبداللهی، ا.، و فرازمهر، ج. (1398). امکان اِعمال ضمانت اجراهای کیفری در مورد اشخاص حقوقی حقوق عمومی. پژوهش حقوق کیفری، 7(26)، 251 ـ 284.
فارمر، ل. (1397). قانون‏گذاری کیفری. مترجمان: جوان‌جعفری. ع. و میرباذل، س. و خدادادی، س.ب. پژوهش‏های حقوقی، 17(33)، 253 ـ 276.
قهرمانی، غ.، شریف‌شاهی، م.، و احمدی، س. م. ص. (1401). اعلام طبقه‌‏بندی و خروج از محرمانگی اسناد اداری در پرتو حق دسترسی به اطلاعات در نظام حقوقی ایران و ایالات متحده امریکا. حقوق عمومی، 24(76)، 183 ـ 213.
مؤذن‌زادگان، ح.، و رهدارپور، ح. (1397). اصل شفافیت قانون و جایگاه آن در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران. دیدگاه‌‏های حقوق قضایی، 23(81)، 193 ـ 220.
خواجه نائینی، ع. و نریمانی، م. و صاحبکار، م و لطفی. ا. (1403). بررسی تطبیقی نقش و کارکرد دفاتر هیئت دولت در کشورهای مختلف. تحقیقات حقوقی، 27 (3)، 178-157.
هداوند، م.، و یحیی‌زاده، ج. (1401). شفافیت اداره و مبانی موجه‏‌ساز تحدید آن (مطالعه موردی: قانون دولت زیر نور خورشید ایالات متحده امریکا). پژوهش‏های نوین حقوق اداری، 4(11)، 91 ـ 218.
گزارش‏ها
پژوهشکده شورای نگهبان. نظرات استدلالی شورای نگهبان در خصوص طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها. 14010324. مندرج در: سامانه جامع نظرات شورای نگهبان، به نشانیِ http://nazarat.shora-rc.ir/
جلیلی کناری، م. (1403). ارزیابی قوانین، لوایح، و طرح‏های متناظر با موضوع شفافیت. مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی. 19884.
صابری‌دمنه، ع. (1401). اظهارنظر کارشناسی دربارة طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‏‌های اجرایی، و سایر نهادها. 24018476. مندرج در: سامانه طرح‏‌ها و لوایح مرکز پژوهش‏‌های مجلس شورای اسلامی، به نشانیِ https://rc.majlis.ir/fa/legal_draft
محمدی، ح.، و صابری‌دمنه، ع. (1402). مبانی و ابعاد شفافیت قوای سه‌گانه. مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی. 19584.
مذاکرات مراجع شورایی
خلاصه مذاکرات مجلس شورای اسلامی. مندرج در: پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور، به نشانیِ https://dotic.ir/cat/18
مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی. مندرج در: پایگاه اطلاع‌رسانی روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، به نشانیِ  https://www.rrk.ir/Laws/?CatCode=64
مشروح مذاکرات هیئت عالی بانک مرکزی. مندرج در: پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به نشانیِ  https://www.cbi.ir/datedlist/30338.aspx
مشروح مذاکرات شورای نگهبان. مندرج در: پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکدة شورای نگهبان، به نشانیِ http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/frmMashroohMozakerat.aspx