تحلیف مقامات سیاسی از منظر حقوق عمومی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی‌ و بین‌الملل دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانش‏‌آموخته حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران (پردیس فارابی)، قم، ایران

چکیده

هرچند سوگند در حوزه روابط میان اشخاص حقیقی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، ولی در حوزه حقوق عمومی نیز شاهد استفاده از این ابزار اخلاقی‌ ـ حقوقی از جمله در فرایند تصدی مناصب و سمت‏‌های عمومی هستیم. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا سوگند مقامات سیاسی در آغاز فعالیت‏‌های خود در جمهوری اسلامی ایران صرفاً یک امر اخلاقی و تشریفاتی است یا الزامات حقوقی نیز به‌همراه دارد؟ بر اساس یک رویکرد، سوگند تنها وصف اخلاقی دارد و وجدان درونی فرد را برای ادای شایسته وظایف و مسئولیت‌هایش ضمانت می‌گیرد. اما این مقاله بر آن است تا نشان دهد، علاوه بر آثار اخلاقی، سوگند در حوزه حقوق عمومی هم علت محدثه سمت‏‌های عمومی و هم علت مبقیه آن می‌باشد؛ به ‌گونه‌ای که بدون ادای سوگند در برخی مشاغل حساس مشروعیت تصرفات آن شخص منتفی است، همچنان که اگر شخص در زمان تصدی عامدانه و با قصد از مفاد سوگند تخطی نماید زمینه عزل وی از سمت عمومی فراهم خواهد شد یا حداقل این‌گونه باید باشد. هرچند بر اساس مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران رویکرد دوم قابلیت اصطیاد دارد، ولی هنوز سازوکار حقوقی ویژه‏‌ای برای این موضوع مهم پیش‏‌بینی نشده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی‌ ـ تحلیلی و جمع‏‌آوری مطالب آن با استفاده از روش کتابخانه‏‌ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الف) کتاب
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ادارة کل امور فرهنگی و روابط ‌عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس (بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران). تهران: ادارة کل امور فرهنگی و روابط ‌عمومی مجلس شورای اسلامی. ج 1 و 2.
ارسطا، م. ج. (1402). تقریرات.
امامی، س. ح. (1371). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
حبیب‌نژاد، س. ا. (1386). انتخابات نمایندگی مجلس. تهران: کانون اندیشة جوان.
حمیری، ع. (1413ق). قرب الإسناد. مصحح: مؤسسة آل البیت(ع). قم: مؤسسة آل البیت(ع).
دهخدا، ع.‏‏ا. (1377). لغت‏نامه. تهران: دانشگاه تهران (روزنه).
رهایی، س. (1390). آزادی دینی از منظر حقوق بین‏الملل. قم: دانشگاه مفید.
طبرسی، ف. (1380). ترجمة تفسیر مجمع ‌البیان طبرسی. مترجم: علی کرمی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان چاپ و انتشارات).
عاملی، ز. (1398). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. مصحح: حسن قاروبی تبریزی. قم: دار التفسیر.
عمیدزنجانی، ع. ع. (1385). حقوق اساسی ایران. تهران: دانشگاه تهران.
عمیدزنجانی، ع. ع (1392). کلیات حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مجد.
فتحی، م. و کوهی اصفهانی، ک. (1396). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همراه نظرات تفسیری، مشورتی و... شورای نگهبان. تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
فردوست، ح. (1382). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست). تهران: اطلاعات.
کاتوزیان، ن. (1387الف). اثبات و دلیل اثبات. تهران: میزان.
کاتوزیان، ن. (1387ب). مبانی حقوق عمومی. تهران: میزان.
کُلینی، م. (1407 ق). الکافی. مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
محقق‌داماد، س. م. (1406 ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مجلسی، م. ب. (1403ق). بحار الانوار. مصحح: جمعی از محققان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مدنی، ج. د. (1373). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: همراه.
معین، م. (1391). فرهنگ فارسی معین. تهران: امیرکبیر.
مکارم شیرازی، ن. (1377). اخلاق در قرآن. تهیه و تنظیم: جمعی از فضلا. قم: مدرسة الامام علی بن ابی‏طالب علیه السلام.
موسوی خمینی، س. ر. (1385). ترجمة تحریر الوسیله. مترجم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س).
موسوی خمینی، س. ر. (1389). صحیفة امام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
نائینی، م. ح. (1358). تنبیه الامه و تنزیه المله. مقدمه و توضیحات: سید محمود طالقانی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
نائینی، م. ح. (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله. مصحح: سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب.
هاشمی، س. م. (1394). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: میزان.
هنوی، ج. (1393). زندگی نادرشاه‌. مترجم: اسماعیل دولتشاهی‌. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.‌
 
ب) مقاله
اعرافی، ع. (1380). نگرش به حکومت و مدیریت از منظر امام علی(ع). روش‌شناسی علوم انسانی، (26)، 26.
امین، س. ح. (1384). سوگند در ایران و جهان. حافظ، (24)، 72 ـ 74.
حاجتی شورکی، س. م. و نقوی، ح. (1397). آیین زرتشت: شریعت‌محور یا شریعت‌گریز. معرفت ادیان، (3)، 123
حبیب‌نژاد، س. ا. و عامری، ز. (1393). مبانی نظارت در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. علوم سیاسی، (65)، 20 ـ 21.
حبیب‌نژاد، س. ا. و عامری، ز. (1396). امکان‌سنجی عزل نمایندگان مجلس در نظام حقوق اساسی ایران. دانش حقوق عمومی، (18)، 80 ـ 81.
حبیب‌نژاد، س. ا. و عامری، ز. (1399). حق برکناری مقامات منتخب توسط مردم در نظام‏های حقوقی. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (26)، 116.
حبیب‏نژاد، س. ا. (1401). سوگند به جمهوریت، سوگند به عدالت. برداشت اول، 2 و 3، 113.
سلطانی، س. ن. (1389الف). سوگندهای سیاسی در دوران مشروطه‌خواهی. اطلاعات سیاسی‌ـ اقتصادی، 275 ـ 276، 186.
سلطانی، س. ن. (1389ب). سوگندهای محمدعلی شاه؛ ضمانت اجرای قانون اساسی در مجلس اول. ماهنامه علوم انسانی مهرنامه، (2)، 2 ـ 94.
مسعودی، ف. و صادق‏نیا، م. (1396). الهامی بودن تورات به روایت قرآن کریم و سنت دینی یهود. پژوهش‏های ادیانی، (10)، 35.
 
ج) قوانین
قانون آیین‏‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی همراه با اصلاحات سال 1399.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون اساسی مشروطه.
متمم قانون اساسی مشروطه.
 
د) پایگاه‌‏های اینترنتی
پایگاه اطلاع‏رسانی تابناک: https://www.tabnak.ir/
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای به آدرس: http://www.khamenei.ir/
تارنمای خبری زرتشتیان به آدرس: https://amordadnews.com/