چارچوب شرعی قوانین بانکی مبتنی بر نظرات فقهای شورای نگهبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

3 استادیار، پژوهشکده شورای نگهبان، تهران، ایران

چکیده

مطالعه و تبیین رویه فقهای شورای نگهبان در بررسی مصوبات بانکی یا مصوبات مرتبط با نظام بانکی، علاوه بر نتایج نظری، می‌تواند قانونگذار عادی را با رویکرد این نهاد در زمینه چارچوب شرعی قوانین بانکی آشنا کند و در نتیجه با کمک به مقنن در نگارش قوانین بانکی باعث ‌شود فرایند تقنین به علت کاهش رفت و برگشت میان مجلس و شورای نگهبان سریع‌تر طی شود. بررسی رویه شورای نگهبان و استخراج مواردی که فقهای این شورا در مقام انطباق مصوبات بانکی مجلس با موازین شرع مغایر با شرع تشخیص داده‌اند‌ سؤال اصلی این پژوهش است. بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته به روش توصیفی‌- تحلیلی، فقهای شورای نگهبان در بررسی شرعی مصوبات بانکی مجلس شورای اسلامی موارد «رسیدگی قضایی خارج از نوبت به برخی از دعاوی خاص»، «محدودیت شکایت قضایی به طرفیت مؤسسات اعتباری تحت سرپرستی»، «عدم امکان ابطال یا ملغی‌الاثر کردن اقدامات هیئت سرپرستی»، «احصای وظایف رئیس کل و اعمال اختیارات بانک مرکزی توسط رئیس کل بدون آنکه مقید به رعایت قوانین و موازین شرعی باشد»، «استفاده از اموال موقوفه بدون توجه به وقف‏نامه»، «عدم صلاحیت شرعی و قضایی مراجع غیر قضایی»، «عدم ذکر شروط وثاقت و امانت در خصوص مسئولان بانکی»، «عدم امکان اعتراض قضایی و دادخواهی»، «تجسس و دسترسی به اطلاعات افراد به صورت مطلق»، «خلاف مصالح عمومی بودن»، «عطف حکم به ما سبق»، «ربا»، و «عدم تناسب جرم و مجازات» را از جمله ایرادات شرعی وارد بر مصوبات بانکی دانسته‌‏اند. بنابراین، لازم است قانونگذار حین تنظیم قوانین بانکی علاوه بر دقت در تبیین و تحدید موضوع به ایرادات فقهی یادشده نیز توجه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتب
قرآن کریم
ابن‌حنبل، ا. (1416 ق). مسند الامام احمد بن حنبل. بیروت: مؤسسه الرساله.
ابوداود، س. (1420 ق). سنن ابوداوود. قاهره: دار الحدیث.
بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم (1381). ربا، پیشینة تاریخی ربا،‌ ربا در قرآن و سنت،‌ انواع ربا و فرار از ربا. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حشمتی مولایی، ح. (۱۳۷۱). عقود اسلامی ‌و گسترش آن در بانکداری اسلامی‌. تهران: پژوهشکدة پولی و بانکی.
رواس قلعه‌جی، م. (1384). الموسوعه الفقهیه المیسره. بیروت: دارالنفائس.
سبحانی تبریزی. ج. (1421 ق). مَنشور جاوید. قم: مؤسسه الإمام الصادق(ع).
ستوده‌تهرانی، ح. (1382). حقوق تجارت. تهران: دادگستر.
شیخ مفید، م. (1410 ق). المقنعه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
طبیبیان، م. (1365). اقتصاد کلان اصول نظری و کاربرد آن. تهران: بازتاب.
طوسی، م. (1387 ق). المبسوط. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
کمیجانی، ا. (1373). سیاست‌های پولی مناسب تهران، معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
مجتهد، ا. (۱۳۸۰). پول و بانکداری و نهادهای مالی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
محمدی، و. (1345). سازمان بانکی ایران. تهران: مؤسسه عالی حسابداری.
مدنی، ج. (1387). تاریخ سیاسی معاصر ایران. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزه علمیة قم.
معتمدی، م. (1399). درس‌نامه جامع حقوق تجارت. تهران: اندیشة ارشد.
نجفی، م. (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نصیری، م. (1338). تاریخچة سی‌سالة بانک ملی ایران. تهران: بانک ملی ایران.
نوری، م. (1320). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: آل البیت.
مقالات
اخباری، ع. (1361). نقش صندوق قرض‌الحسنه در اقتصاد اسلامی ‌و ارتباط آن با بانک اسلامی. سمینار بررسی مسائل بانکداری اسلامی‌ (۱۹ آبان تا ۷ آذر). تهران.
صدر، ک. (1366). پول و سیاست‌های پولی در صدر اسلام. سمینار اقتصاد اسلامی‌ (با همکاری ایران، پاکستان، ترکیه، تهران). دانشگاه الزهرا.
قائم‌‏منش، ع. (1402). اصول و قواعد حاکم بر معاملات بورس اوراق بهادار. تمدن حقوقی، 6(14)، 109 ـ 122.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 دی 1403
  • تاریخ دریافت: 15 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 09 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 17 شهریور 1403