امکان‌سنجی مطالبه خسارت تأخیر‌ تأدیه از دیون نهادها و مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فقه و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تویسرکان، همدان، ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، حقوق دادرسی اداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران ایران

چکیده

پرداخت خسارت تأخیر‌ تأدیه از جانب دولت به شهروندان در بسیاری از نظام‌های حقوقی پذیرفته شده و هرگاه از ناحیة فعل یا ترک فعل دولت خسارتی به شهروندان وارد شود دولت مکلف به جبران خسارت است. اما در نظام حقوقی ایران این امر با چالش‌ها و نادیده‌انگاری‌های فراوانی روبه‌روست و مطالبه خسارت و دریافت آن از دولت جایگاه مناسبی در سیستم قضایی و اداری کشور ندارد و قوانین و آرای صادره از برخی مراجع در سنوات اخیر بر عدم تحقق آن صحه گذاشته است. در سنوات گذشته عدم پرداخت خسارت تأخیر ‌تأدیه به علت پایین بودن نرخ تورم اهمیت چندانی نداشته است. اما تحولات اقتصادی دهة اخیر و افزایش بی‌سابقه تورم و جهش چشمگیر قیمت‌ها بر اهمیت موضوع افزوده و اگر همچنان روال سابق ملاک کار باشد شهروندان با خسارات فراوانی مواجه خواهند شد. در این نوشتار، به شیوه توصیفی‌ - ‌تحلیلی و تدقیق در اصول مسلم حقوقی‌ - مانند اصل تساوی اشخاص در برابر قانون، اصل انصاف، اصل عدم تبعیض، اصل لزوم جبران خسارت‌ - به نقد رویه قضایی موجود و عدم پرداخت این خسارت از جانب دولت پرداخته شده و این عدم پرداخت به منزلة عدم رعایت حقوق بنیادین شهروندان مورد کنکاش قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابهری، ح.، فرزانگان، م. و ظهوری، س. (1396). «قواعد و شرایط حاکم بر مطالبۀ خسارت تأخیر ‌تأدیه در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا. مطالعات حقوق تطبیقی، 8 (1).
الحرالعاملی، ش. م. ب. ا. وسایل الشیعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
احمری، ح. و ذکائیان، پ. (1391). «ﻣﻄﺎلعة ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺧﺴﺎرت ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺗﺄدﯾﻪ در ﻓﻘﻪ اﻣﺎﻣﯿﻪ و ﻗﺎﻧﻮن اﯾﺮان و کنوانسیون 1980 وین». پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی. 9 (30).
امامی، م. و موسوی، س. ن. (1391). درآمدی بر بنیادهای حقوق اساسی و نظام‌های سیاسی. تهران: میزان.
پنج‌تنی، س. م. (1390). «خسارت؛ وجه التزام؛ خسارت تأخیر ‌تأدیه». کانون، (118).
خامنه‌ای، س. ع (1400). اجوبه الاستفتائات. انتشارات انقلاب اسلامی.
خسروی، ح. و حسینی م. ج. (1399). «جلوه‌های آزادی، برابری، و کرامت انسانی در حقوق اداری از نظر تا عمل». نظریه‌های حقوقی، 1(2).
خسروی، ح. و حسینی م. ج. (1399). «سرآغازی بر حقوق بشر اداری». پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 2 (5).
خمینی، س. ر. (1375). استفتائات. قم: انتشارات اسلامی قم.
سلطانی‌رنانی، م. (1385). «نگاهی تطبیقی به جبران خسارت تأخیر ‌تأدیه در فقه و حقوق». کاوشی نو در فقه اسلامی، (50).
صدر، س. م. ب. (1403). البنک اللاربوی. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
صدر، س. م. ب. (1399). الاسلام یقود الاحیاه. شمارة 6، الاسس العامله اللبنک فی المجتمع الاسلامی، بیروت: دارالمعارف.
غریبه، ع. (1387). «بررسی فقهی‌ـ حقوقی قابلیت مطالبة میزان کاهش ارزش پول و خسارت تأخیر‌ تأدیه». فقه و تاریخ تمدن، 4 (16).
قاضی شریعت‌پناهی، س. ا. (1382). بایسته‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
محمودی، ج. (1390). حقوق اداری تطبیقی؛ نظارت قضایی بر مقررات دولتی در انگلستان و فرانسه. تهران: جنگل جاودانه.
ﻣﻘﺼﻮدی، ر. و داودی، ح. (1394). «تواﻓﻖ ﺑﺮ ﺧﺴﺎرت ﺗﺄﺧﯿﺮ‌ ﺗﺄدﯾﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ روﯾة ﻗﻀﺎﯾﯽ». رأی: ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آرای ﻗﻀﺎﯾﯽ، (13).
هداوند، م. (1396). حقوق اداری تطبیقی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.