واکاوی بایسته‌های قاعده‌گذاری تقنینی در قاعده تعدد مادی جرایم تعزیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 استاد گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

نیل به اهداف قانون توسط هر قاعده و با هر کیفیتی امکان‌پذیر نیست؛ بلکه رعایت سنجه‌هایی در وضع قانون لازم است تا علاوه‌ بر افزایش کیفیت و اثرگذاری و کارایی قواعد قانونی اهداف اصلی مورد نظر مقنن نیز محقق شود. بر همین اساس بند 9 سیاست‌های کلی قانون‌گذاری در مقام تعیین سیاست‌های بایستۀ حوزة تقنین در جهت تحقق بخشیدن به تصویب قوانین مطلوب مجموعه‌ای از معیارها را تعیین کرده است. با مداقه در این معیارها می‌توان «شفافیت»، «قابل ‌اجرا بودن»، و «تأمین اهداف» را در شمار سنجه‌های اساسی محک قانون مطلوب به‌ شمار آورد.
تتبع در نتیجه فرایند تقنین نمایانگر عدم توجه قانون‌گذار به این سنجه‌ها در مواردی است. از جمل این موارد قاعدة تعدد مادی جرایم تعزیری است. این در حالی است که به دلیل ضمانت‌ اجرای تشدیدشده موارد تعدد جرم و ارتباط با نظم عمومی رعایت این سنجه‌ها اهمیتی مضاعف می‌یابد. از این‌ رو، این پژوهش که به روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای صورت گرفته است درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که قاعدة تعدد مادی جرایم تعزیری از منظر بایسته‌های «شفافیت»، «قابل‌ اجرا بودن»، و «تأمین اهداف» چگونه ارزیابی می‌شود؟ نتیجه این پژوهش نمایانگر آن است که این سنجه‌ها در موارد متعدد در قاعده تعدد مادی جرایم تعزیری رعایت نشده‌اند..

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الف) کتاب
اباذری فومشی، م. (1392). ترمینولوژی حقوق نوین. تهران: شهید داریوش نوراللهی.
احمدزاده، ر. و تام، م. (1399). ملاحظاتی درباره قانون کاهش مجازات حبس تعزیری.  تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
اردبیلی، م. (1401). حقوق جزای عمومی. تهران: میزان. جلد سوم.
اسلامی، س. (1399). اصول و فنون قانون‌گذاری. تهران: جنگل و جاودانه.
الهام، غ. و برهانی، م. (1400). درآمدی بر حقوق جزای عمومی؛ واکنش در برابر جرم. تهران: میزان. جلد دوم.
انصاری، ب. (1399). اصول و فنون قانون قانون‌گذاری؛ تنظیم پیش‌نویس طرح‌ها و لوایح (تنقیح و تدوین قوانین). تهران: دادگستر.
جعفری لنگرودی، م. (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
حاجی‌‌ده‌آبادی، ا. (1387). قواعد فقه دیات، مطالعه تطبیقی در مذاهب اسلامی. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حاجی‌‌ده‌آبادی، ا. (1395). بایسته‌های تقنین. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حاجی‌‌ده‌آبادی، ا. (1400). درسنامة قواعد فقه جزایی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حاجی‌‌ده‌آبادی، ا. (1401). قواعد فقه جزایی (حدود و تعزیرات، قصاص و دیات). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهخدا، ع. (1385). فرهنگ متوسط دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. جلد دوم.
ذبیحی بیدگلی، ع. (1394). بایسته‌های تقنین در حوزة خانواده. تهران: میزان و دانشگاه امام صادق(ع).
رینرسون، آ. (1399). قانون‌‌نویسی گام به گام. مترجم: آزاده عبداله‌زاده شهربابکی. تهران: سمت.
شامبیاتی، ه. (1401). حقوق جزای عمومی 3. تهران: مجد.
شمس‌ناتری، م.ا. (1401). تقریرات دورة دکتری. قم: دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران.
عمیدزنجانی، ع. (1397). قواعد فقه (جلد اول: بخش حقوق خصوصی). تهران: سمت.
فراهانی، م. (1401). سیاست‌های کلی قانون‌گذاری؛ تحلیل محتوا و سازوکارهای اجرا. تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
فرهمند، م. و گرامی، ح. (1399). شرح ماده به مادة قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 23/02/1399. تهران: گنج دانش.
معین، م. (1385). فرهنگ فارسی متوسط. جلد دوم. تهران: امیرکبیر.
منتسکیو (1343). روح القوانین. مترجم: علی‌اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.
میرمحمدصادقی، ح. (1401). حقوق جزای عمومی 3: واکنش اجتماعی در برابر جرم (مجازات و اقدام تأمینی و تربیتی). تهران: دادگستر.
هارت، ه. (1399). مفهوم قانون. مترجم: محمد راسخ. تهران: نی.
 
ب) مقاله
احمدزاده، ر. و الهام، غ. و تام، م. (1400). ضابطة تفکیک جرایم مختلف از غیر مختلف در ماده 134 اصلاحی قانون مجازات اسلامی. پژوهشنامة حقوق کیفری، 24، 7 ـ 26.
رایجیان اصلی، م. (1382). تحلیلی بر مقررات تعدد جرم و دشواری‌های آن. دیدگاه‌های حقوقی، 228، 9 ـ 37.
روستایی، م. و رحمانیان، ح. (1401). معیار تفکیک جرایم «مختلف» از جرایم «غیر مختلف» در اعمال قواعد تعدد مادی جرم. دادگستر، 188، 115 ـ 135.
محمدی جورکویه، ع. (1383). نقد ساختار قانون مجازات اسلامی. حقوق اسلامی: فقه و حقوق، 1، 157 ـ 176.
نصیری، م. (1382). ملاحظاتی در باب قانون‌گذاری. مجلس و راهبرد، 10(38)، 83.
 
 
پ) پایان‌نامه‌
رحیمی، ا. (1400). بررسی عوامل رافع مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی 1392 از منظر بایسته‌های تقنین. [پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد]. دانشکده حقوق. قم: دانشکدگان فارابی.
جمشیدی ذوغالی، ی. (1397). ارزیابی قانون مجازات اسلامی 1392 در پرتو اصل کیفیت قانون. [پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد]. اهواز: دانشگاه شهید چمران.