«نظام‌ اداری‌ صحیح» در نظرات شورای ‌نگهبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بنا بر اصل 94 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان موظف دانسته شده است تا مصوبات مجلس ‌شورای ‌اسلامی را از نظر انطباق بر موازین اسلام و قانون اساسی مورد ‌بررسی قرار دهد. با هدف ایفای این وظیفه، یکی از اصول پرتکرار قانون اساسی که مورد ‌توجه شورای نگهبان است اصل سوم قانون اساسی مبنی بر وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران در 16 بند است. بند 10 این اصل «ایجاد نظام اداری صحیح» را یکی از وظایف دولت دانسته است. عبارت «نظام ‌اداری ‌صحیح» دارای ابهام است و امکان برداشت‌های متعدد از آن وجود دارد. بنابراین رفع ابهام از این عبارت ضروری است و بنا بر مقدمات فوق تحلیل نظرات شورای نگهبان برای دستیابی به این مهم کارا به نظر می‌رسد. بنابراین پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال است که «مفهوم نظام اداری صحیح بنا بر نظرات شورای نگهبان چیست؟». از آنجا که نظام اداری خود مشتمل بر ساختارها، روابط، سیاست‌ها، فرایندها، و آیین اداری است، صحیح و شایسته بودن آن مستلزم ابتنای آن بر اصول خاصی است که فهم چیستی نظام اداری صحیح مبتنی بر نظرات شورای نگهبان در گرو استخراج این اصول از نظرات شوراست. بنابراین این پژوهش، با جایابی اصول مستخرج در ادبیات حاضر علم حقوق، این اصول را از نظر موضوعی در دو دسته مورد ‌تحلیل قرار می‌دهد؛ ابتدا اصول حاکم بر سازمان اداری در دو بخش ساختار تشکیلاتی و استخدام نیروی انسانی و سپس اصول حاکم بر اعمال اداری در سه بخش اصول کلی، ارائة خدمات عمومی، و اخذ هزینه‌های عمومی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتب
ابطحی، س.ح.، و عبدصبور، ف. (1389). شایسته‌سالاری. تهران: آزاد مهر.
ابوالحمد، ع. (1379). حقوق اداری ایران. تهران: توس.
امامی، م.، و استوارسنگری، ک. (1400). حقوق اداری. تهران: میزان.
پتفت، آ.، و مرکزمالمیری، ا. (1395). مفهوم ‌و‌ قلمرو ‌اصول‌ کلی‌ حقوق ‌اداری؛‌‌ امکان‌ و‌ چگونگی ‌استناد ‌به ‌آن ‌در‌ رسیدگی ‌قضایی. تهران: پژوهشگاه‌ قوة ‌قضاییه.
جعفری لنگرودی، م. (1386). مبسوط ‌در ‌ترمینولوژی‌ حقوق. تهران: گنج ‌دانش.
رضایی‌زاده،‌ م.، و اکبری، ا. (1396). درآمدی ‌بر‌ ابعاد‌ حقوقی ‌سیاست‌های‌ کلی ‌نظام ‌اداری. تهران: مجد.
طباطبائی ‌مؤتمنی، م. (1399). حقوق ‌اداری. تهران: سمت.
عباسی، ب. (1389). حقوق ‌اداری. تهران: دادگستر.
علی‌آبادی، ‌ع. (1387). آیین ‌دادرسی ‌تخلفات ‌اداری. تهران: گنج ‌دانش.
غمامی، س.م.، و عزیزی، ح. (1395). عدالت ‌استخدامی. تهران: دانشگاه ‌امام‌ صادق(ع).
فرکیش، هـ. (1398). نظام‌ اداری ‌صحیح؛ ‌مبانی، ‌مؤلفه‌ها،‌ و ‌راه‌کارها. تهران: میزان.
مرکزمالمیری، ا. (1394). حاکمیت ‌قانون: ‌مفاهیم، مبانی، ‌و ‌برداشت‌ها. تهران: مرکز‌ پژوهش‌های‌ مجلس‌ شورای ‌اسلامی.
موسی‌زاده، ر. (1386). حقوق اداری (1 ـ 2). تهران: میزان.
نوروزی، ح.، و مهدوی‌راد، ن. (1398). مبانی ‌اصلاح‌ و ‌تحول ‌نظام‌ اداری ‌ایران. قم:‌ بوستان ‌کتاب.
هاشمی، س.م. (1393). حقوق ‌اساسی ‌جمهوری ‌اسلامی ‌ایران. تهران: میزان.
هداوند، م.، و مشهدی، ع. (1389). اصول‌ حقوق ‌اداری ‌(در‌ پرتو ‌آرای‌ دیوان ‌عدالت ‌اداری). تهران: خرسندی.
مقالات
اخوان‌کاظمی، ب. (1383). پاسخگویی ‌و ‌کارآمدی. حکومت ‌اسلامی، 9(34)، 60 ـ 83.
تصدیقی، ب. (1387). نظام‌ اداری‌ و ‌نقش ‌آن‌ در ‌تحقق ‌برنامة ‌سوم ‌توسعه. مجموعه ‌مقالات ‌همایش ‌توسعة ‌اداری. تهران: سازمان‌ مدیریت ‌و‌ برنامه‌ریزی ‌کشور. 5 -25.
جلالی، م.، و حیدری، ف. (1395). تأملی ‌بر ‌اصل ‌استمرار خدمات‌ عمومی ‌در‌ پرتو ‌قوانین ‌و‌ آرای ‌دیوان‌ عدالت ‌اداری ‌ایران. رأی، 5(16)، 17- 33.
جلالی، م.، شهابی، م.، یاوری، ا.، و سرمست، م. (1399). منابع‌ حقوقی‌ و اصول ‌حاکم‌ بر ‌مقررات ‌استخدامی ‌در ورود ‌به‌ خدمت‌ در ‌پرتو ‌ادارة ‌خوب. جامعه‌‌شناسی‌ سیاسی ‌ایران، 3(11)، 1434 - 1446.
رابطی، ر. (1380). شایسته‌‌سالاری ‌در ‌دستگاه‌های‌ دولتی. تعاون ‌و ‌کشاورزی، 15(121)، 36- 41.
رخشان، ا.، عباسی، م.، سلیمی، ع.، حسینی، س.ع.، و خانی، ز. (1398). مقایسة‌ تطبیقی ‌اصل‌ رایگان‌ بودن ‌خدمات ‌اجتماعی‌ شهروندان ‌انگلیس ‌و ‌ایران ‌با ‌استناد ‌به‌ قاعدة ‌وجوب ‌تکریم ‌انسان. اخلاق ‌زیستی، 9(31)، 8 - 23.
رستمی، و.، و رشیدی، ر. (1396). نقد ‌و ‌تحلیل ‌نظریة ‌خدمات ‌عمومی ‌و ‌اصول‌ حاکم ‌بر‌ آن، مبتنی‌ بر آموزه‌های ‌اسلامی. حکومت ‌اسلامی، 22(86)، 157- 186.
رضایی‌زاده، م.، و کاظمی، د. (1391). بازشناسی ‌نظریة ‌«خدمات عمومی»‌ و ‌اصول‌ حاکم ‌بر‌ آن‌ در‌ قانون ‌اساسی ‌جمهوری ‌اسلامی ‌ایران. مطالعات ‌حقوق ‌تطبیقی ‌معاصر، 3(5)، 23 - 46.
زارعی، م.، و مرادی برلیان، م. (1393). مفهوم و جایگاه اصل تناسب در حقوق اداری با نگاه ویژه به نظام حقوقی اتحادیه اروپایی. تحقیقات حقوقی، 17(66)، 145-184.
زارعی، م.، و نجارزاده ‌هنجنی، م. (1396). مفهوم ‌خدمات‌ عمومی ‌و ‌تحول ‌آن‌ در ‌پرتو ‌دکترین ‌کارکرد ‌عمومی. پژوهش‌ حقوق ‌عمومی، 19(56)، 135 - 156.
عباسی، ب.، و کیا، ف. (1391). اصل‌ رایگان ‌بودن ‌خدمات ‌عمومی ‌در ‌پرتو‌ قوانین ‌و ‌رویة ‌قضایی‌ جمهوری ‌اسلامی ‌ایران. حقوق ‌اساسی، 9(17)، 1 - 28.
کردنژاد، ن.، و قاسمی، غ. (1399). محدودیت‌های‌ اصل ‌شفافیت ‌در ‌قرآن ‌و‌ حقوق ‌عمومی ‌ایران. پژوهش ‌تطبیقی ‌حقوق ‌اسلام‌ و ‌غرب، 7(26)، 181 - 208.
مؤمن، م.، و رحمت‌الهی، ح. (1396). مفهوم‌ فقهی‌ اصل ‌انطباق ‌و ‌نقش ‌آن ‌در ‌تفسیر ‌قراردادهای ‌عمومی. فقه ‌و‌ مبانی‌ حقوق اسلامی، 10(4)، 87 - 110.
واعظی، س.م.، و البرزی، ز. (1396). جایگاه ‌مفهوم‌ خدمات‌ عمومی‌ در‌ حقوق ‌اداری ‌ایران. حقوق‌ اداری، 4(12)، 9 - 31.
ویژه، م. (1383). مفهوم ‌اصل‌ برابری‌ در‌ حقوق‌ عمومی ‌نوین. حقوق ‌اساسی، 1(2)، 213- 252.
ویژه، م.، و امجدیان، ح. (1394). رویکرد ‌فقهای‌ شورای ‌نگهبان‌ در‌ زمینة‌ رویارویی ‌مالکیت‌ خصوصی‌ و ‌منفعت‌ عمومی؛‌ مطالعة‌ رویه‌ای. دانش‌ حقوق ‌عمومی، 4(12)، 23 - 46.
یحیی‌زاده، ج.، و هداوند، م. (1401). شفافیت ‌اداره‌ و ‌مبانی ‌و‌ منابع ‌موجه‌ساز‌ تحدید ‌آن (مطالعة‌ موردی: ‌قانون‌ «دولت ‌زیر نور ‌خورشید»‌ ایالات ‌متحدة ‌امریکا). پژوهش‌های‌ نوین‌ حقوق‌ اداری، 4(11)، 169 -190.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1404
  • تاریخ دریافت: 0-231 فروردین 781
  • تاریخ بازنگری: 0-192 فروردین 782
  • تاریخ پذیرش: 0-40 فروردین 782