شاخص‌‏های انطباق مصوبات مجلس با سیاست‏‌های کلی با نگاهی به نظرات هیئت عالی نظارت بر حُسن اجرای سیاست‌های کلی نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق(ع)، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ایران

چکیده

هیئت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌‏های کلی نظام، بر اساس ماده 6 آیین‌نامه نظارت بر حسن اجرای سیاست‏های کلی نظام، کارویژه ارزیابی مصوبات مجلس در چارچوب مغایرت و عدم انطباق آن‌ها با سیاست‌های کلی نظام را در دستور کار خود دارد. با توجه به فقدان شاخص‏های مشخص برای ارزیابی مصوبات مجلس از حیث انطباق با سیاست‌های کلی و همچنین نقش این شاخص‏ها در کارآمدسازی نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی، پژوهش در زمینه ارائه این شاخص‏ها مسئله‏‌ای مهم است. به همین دلیل، در این مقاله، با استفاده از روشی توصیفی‌- تحلیلی و با اتخاذ رویکردی حقوقی، به این سؤال پاسخ داده شده است که چه شاخص‌هایی در احراز انطباق مصوبات مجلس با سیاست‏های کلی وجود دارد؟ در این زمینه نیز از دکترین حقوقی، تحلیل علمی، و همچنین نظرات هیئت عالی نظارت برای دست‏یابی به این شاخص‏ها استفاده شده است. در این مقاله، پس از تدقیق در مبانی مورد نظر پژوهش و مفهوم‌شناسی انطباق، شاخص‏های یادشده در دو دسته شاخص‏های اصلی و شاخص‏های فرعی تفکیک شده است و مواردی چون «احراز جامعیت و شمول»، «تفصیل کافی احکام»، «تناسب با اولویت‏ها» در بخش شاخص‏های اصلی و مصادیقی چون «احراز ثبات و استمرار نسبی هنجارها»، «استناد هنجارها به احکام سیاستی»، «عدم تعارض در آثار هنجارها»، «کارایی و اثربخشی سازکارهای اجرا»، «ضمانت اجرای لازم و متناسب» در بخش شاخص‏های فرعی مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها


الف) کتب و مقالات

استوارسنگری، ک. و امامی، م. (1386). حقوق اداری؛ شامل مباحث حقوق اداری 1 و 2. تهران: میزان.
اسماعیلی، م. و ‏طحان‌نظیف، هـ .(1391). «نسبت سیاست‌های کلی نظام با احکام حکومتی در حقوق اساسی ایران». حقوق اسلامی. 73 ـ 94.
 حاجی‌علی‌خمسه، م. (1397). الگوی مطلوب نظام حقوقی حاکم بر سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. رسالة مقطع دکتری حقوق عمومی. دانشکدة حقوق دانشگاه تهران.
حاجی‌علی‌خمسه، م. و موسی‌‌زاده، ا. (1397). «تأملی بر لزوم انطباق یا عدم مغایرت قوانین با سیاست‌های کلی نظام». دانش حقوق عمومی (19).
خامنه‌‏ای، سیدمحمد (1369). «اصل چهارم قانون اساسی». مجلة کانون وکلا. (152 و 153)، 7- 42.
دانش‌‏پژوه، م. (1391). شناسه حقوق (دانش حقوق، قاعده حقوقی، و رابطه حقوق با عدالت، اخلاق، و دین). تهران: جنگل. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
طحان‌نظیف، هـ . (1401). شرح مبسوط بند دو‌ اصل 110 قانون اساسی. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
عمیدزنجانی، ع. ع. و طحان‌نظیف، هـ . (1390). «سیاست‌های کلی نظام در گفت‌وگو با آیت‌الله عباس‌علی عمیدزنجانی». کیهان فرهنگی. (299)، 14 ـ 17.
کعبی، ع. و فتاحی‌زفرقندی، ع. (1395). «سیاست‌‏های کلی نظام؛ راهکار ارتقای نظام قانون‌‏گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران». دانش حقوق عمومی. (15)، 99 ـ 122.
گودرزی، ا. (1394). ضمانت اجرای سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة حقوق عمومی. دانشگاه قم.
موسی‌زاده، ا. (1387). «تأملی در مفهوم، ماهیت، و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام». فقه و حقوق، 151- 178.
نیکونهاد، ح. و زابولی‌زواره، ف. (1398). «امکان‌سنجی اصرار مجلس بر مصوبات مغایر یا غیر منطبق با سیاست‌های کلی نظام به استناد مصلحت نظام». راهبرد حقوقی (3)، 105- 126.
هادی‌پور، م. ع. (1398). «دلالت‌های نظریات عدم مغایرت و مطابقت در فقه دولت اسلامی»، فرهنگ و پژوهش، (40)، 191-217.

 

ب) قوانین و مقررات

آیین‌نامه نظارت بر حسن اجرای سیاست‌‏های کلی نظام، مصوب 1402.
سیاست‌‏های کلی اقتصاد مقاومتی، ابلاغی 1392/11/29 مقام معظم رهبری.
سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه، ابلاغی 1394/04/09 مقام معظم رهبری.
سیاست‌‏های کلی جمعیت، ابلاغی 1393/02/30 مقام معظم رهبری.
سیاست‌های کلی در امور «ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار و جهاد و ساماندهی امور ایثارگران»، ابلاغی 1389/11/29.
سیاست‌‏های کلی نظام قانون‌‏گذاری، مصوب 1398 مقام معظم رهبری.
قانون اجرای سیاست‌‏های کلی اصل 44 قانون اساسی، مصوب 1387/03/25.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396 ـ ۱۴۰۰). مصوب 1395/12/14.
قانون جامع خدمات‌رسانی ایثارگران، مصوب 1391/10/02.
قانون نحوه پیگیری سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، مصوب 1394/03/05.
مقررات نظارت بر حسن اجرای سیاست‌‏های کلی نظام، مصوب 1392.