تحلیل نقاط ابهام تصویب اساسنامه‏‌ها به‌وسیله دولت مبتنی بر اصل 85 قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بر اساس اصل 85 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی می‌تواند اختیار تصویب دائمی اساسنامه سازمان‌ها، شرکت‌ها، مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت رابه دولت تفویض نماید. ماهیت مصوبات تفویضی به دولت و همچنین نحوه اعمال این صلاحیت به وسیله دولت که در فرآیند اصلاح قانون اساسی درسال  1368به اصل 85 افزوده شد؛از منظر حقوقی دارای ابهاماتی است. درهمین راستا این مقاله با اتخاذ روشی تحلیلی – توصیفی در مطالعه داده‌های جمع‌آوری شده از اسناد کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ‌گویی به این سئوال بوده که حدود صلاحیت‌های نهادهای واضع و ناظر در فرآیند تصویب اساسنامه‌ها به وسیله‌ دولت مبتنی بر اصل 85 قانون اساسی چیست؟ به نظر میرسد مصوبات اساسنامه‌ای هیئت وزیران در نظام حقوقی ایران به عنوان مقرره محسوب می‌شود. با این وجود اصلاح اساسنامه‌های مزبور علی‌رغم عدم نیاز به اذن مجدد از مجلس شورای اسلامی،‌ بایستی برای شورای نگهبان ارسال شود. همچنین علیرغم اینکه شورای نگهبان در بررسی مصوبات اساسنامه‌ای دولت مکلف به رعایت مهلت‌های تعیین شده در اصول 94 و 95 قانون اساسی نیست؛‌ تعیین مهلتی دراین خصوص به منظور تکمیل فرآیند اصل 85 قانون اساسی مهم و ضروری به نظر می‌رسد. دیگر اینکه امکان اصرار بر مصوبات اساسنامه‌ای دولت به دلیل اصل عدم صلاحیت در حوزه حقوق عمومی و عدم شمول اصل 112 قانون اساسی نسبت به مصوبات دولت ممکن نمی‌باشد؛ هر چند دولت می‌تواند با پیگیری تصویب اساسنامه‌ها از طریق لایحه، از ظرفیت اصل 112بهره ببرد.

کلیدواژه‌ها


کتب
صورت مشروح مذاکرات شوراى بازنگرى قانون اساسى (1369). تهران: ادارة کل قوانین مجلس شورای اسلامی.
اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان (1395). تهران: پژوهشکده شورای نگهبان. جلد سوم.
مولابیگی،‌ غ.‌ ر. (1398). صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری.‌ تهران: جنگل.
مقالات
مزروعی ابیانه، ی. فلاح­زاده، ع. م. (1399). نظارت شورای نگهبان بر نحوه تصویب اساسنامة سازمان­های عمومی؛ نقد رویه­ها و عملکردها. دانش حقوق عمومی. 9 (30).
نجفی،‌ م. ‌(1397). بررسی تحلیل انتقادی اصل 85 قانون اساسی.‌ قانون‏یار،‌ 2 (8).
اسناد و مدارک
بررسی مرجع تصویب اساسنامة شرکت‏های دولتی از منظر قانون اساسی و قوانین برنامة سوم،‌ چهارم توسعة اقتصادی،‌ اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی (1389). دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
درویش‌متولی،‌ م. (1393).‌ نظارت شورای نگهبان بر اساسنامه‌های دولتی مصوب دولت یا کمیسیون‌های داخلی مجلس شورای اسلامی.‌ گزارش پژوهشکده شورای نگهبان، شمارة مسلسل 13930100.
جهان‌بین، س. ع. (1393). سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات شورای قانون اساسی سال 1368 - بررسی اصل هشتاد و پنجم. گزارش پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل 13930015.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (مصوب 1358 و 1368).
قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری (مصوب 1392).
آیین­‌نامه داخلی شورای نگهبان (مصوب 1379).
قانون نحوه اجرای اصول 85 و 138 قانون اساسی (مصوب 1378) و الحاقات آن.
قانون استفساریه در خصوص اختیار اصلاح اساسنامه سازمان،‌ شرکت‏ها، و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت (مصوب 1377).
قانون تعیین مرجع تصویب و یا اصلاح و تغییر اساسنامه شرکت‌ها و مؤسسات تابعه وزارتخانه‌ها (مصوب 1366).