الزامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قانون اساسی و موازین بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

قانون اساسی را باید منبع اصلی تعیین اصول حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد. به‌منظور شناسایی و تبیین ابعاد، ویژگی‌ها و الزامات حاکم بر این اصول و همچنین تعیین میزان انطباق آن‌ها با موازین بین‌المللی، در این پژوهش تلاش شده تا در قالب پژوهشی توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده شود که الزامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قانون اساسی و موازین بین‌المللی چگونه ارزیابی می‌شوند؟ در مقام پاسخ به پرسش مذکور، این پژوهشضمن شناسایی اصول حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و تبیین ویژگی‌ها و الزامات حاکم بر هریک از آن‌ها، این مطلب را به اثبات رساند که هرچند اصولی همچون «عدم مداخله در امور داخلی کشورها»، «مسئولیت حمایت از مستضعفان و مسلمانان تحت ستم» و «تحقق وحدت جهان اسلام» ممکن است شبهه متداخل بودن حوزه‌هایشان را داشته باشند و در مواردی مغایر با موازین بین‌المللی به‌نظر آیند، ولیکن، با تبیینی دقیق و مبتنی بر مبانی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، نمی‌توان این اصول را مغایر با یکدیگر یا موازین حقوق بین‌الملل به‌شمار آورد و این اصول دارای ویژگی‌ها و اقتضائات مشخص و قابل دفاع هستند که برگرفته از رویکرد انقلابی و دینی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران تدوین شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. نهج‌البلاغه

    الف) فارسی

    1. اباذری فومشی، منصور (1392)، ترمینولوژی حقوق نوین، تهران: شهید داریوش نوراللهی.
    2. بهادری جهرمی، محمد؛ ابریشمی راد، محمدامین (1394)، «حدود و حوزه‌های قانونگذاری مجلس در زمینه نشریات و مطبوعات‌»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 11، ص 47-67.
    3. اسماعیلی، محسن؛ امینی پژوه، حسین (1394)، «معناشناسی برخی از هنجارهای اسلامی در قانون اساسی با محوریت مفهوم موازین اسلامی»، دوفصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 11، ص 1-24.
    4. اسماعیلی، محسن؛ غمامی، سید محمدمهدی (1389)، «مطالعه فقهی-حقوقی اصول سیاست خارجی دولت اسلامی؛ بررسی تطبیقی در جمهوری اسلامی ایران»، حکومت اسلامی، سال پانزدهم، ش 4، ص 5-26.
    5. انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، چ چهارم، ج1.
    6. بهمنی قاجار، محمدعلی (1397)، تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی؛ بحرین، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ج 3.
    7. پروین، خیرالله (1392)، الزامات و آموزه­های حقوق اساسی، تهران: میزان.
    8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چ 3، ج 1.
    9. خمینی، روح‌الله (1368)، صحیفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
    10. دهخدا، علی‌اکبر (1385)، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج 1.
    11. زارعی، بهادر؛ ذکی،‌ یاشار (1390)، «اصل تمامیت ارضی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 78، ص 221-236.
    12. سلطان‌زاده، سجاد (1388)، «بررسی حقوقی استناد روسیه به دکترین «مسئولیت حمایت» در حمله به گرجستان»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست‌وسوم، ش 4.
    13. سواری، حسن؛ حسینی بلوچی، مهدی (1390)، «نظریه «مسئولیت حمایت» از حرف تا عمل»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال سیزدهم، ش 32.
    14. شعرانی، ابوالحسن؛ قریب، محمد (بی‌تا)، نصر طوبی؛ دایره‌المعارف قرآن مجید، بی‌جا، جلد دوم.
    15. صادقی، دیدخت (1390)، «تحول در مفهوم اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، ش 16، ص 93-128.
    16. قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1388)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چ سی‌وپنجم.
    17. قوام، عبدالعلی؛ روان‌بد، امین (1389)، «مفهوم مسئولیت حمایت: ارزیابی نقش غرب- جنبش عدم تعهد در شکل‌گیری هنجار جهانی»، فصلنامه راهبرد، ش 55، سال نوزدهم.
    18. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج 1 و 3.
    19. معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ بیست‌وپنجم، ج 3.
    20. مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)، چ دوم، ج 3.
    21. موسی‌زاده، رضا (1387)، سازمان‌های بین‌المللی، تهران: میزان، چ نهم.
    22. هاشمی، سید محمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، ج 1، چ هشتم.

    ب) انگلیسی

    1. Chandler, David (2004), “The Responsibility to Protect? Imposing the Liberal Peace”, International Peacekeeping, 11:1, P.P 59–81.
    2.  Caballero-Anthony, Mely (2012), Responsibility to Protect in southeast Asia: opening up spaces for advancing human, (Visible at: dx.doi.org.)

    ج) تارنماهای اینترنتی

    1. responsibilitytoprotect.org.
    2. http://www.un.org
    3. http://dx.doi.org