ایدئولوژی جهان‌وطنی و نقش آن در تاریخ تحولات حقوق بین‌الملل با تأکید خاص بر اصل 154 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل، گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

3 دانشیار گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

جهان‌وطنی ایده‌ای است که بر مبنای آن انسان‌ها بدون توجه به وابستگی‌های نژادی، ملی، مذهبی، فرهنگی و ...، همگی از شهروندان یک اجتماع واحد محسوب می‌شوند. از طرف دیگر، مفهوم امت‌واحده اسلامی نیز ناظر بر وحدت آحاد بشر، اما بر مبنای اتحاد ایدئولوژیک و اسلامی میان آن‌هاست. از این دیدگاه، شاید بتوان اندیشه امت‌واحده اسلامی را به‌نوعی «جهان‌وطنی اسلامی» تعبیر  کرد. حال سؤال این است که اولاً قانون اساسی و رویه عملی جمهوری اسلامی ایران متأثر از کدام‌یک از اندیشه‌های مذکور بوده و ثانیاً نگاه آرمانی نظام اسلامی حاکم بر کشور به مقوله اتحاد میان مسلمانان و استقرار یک حکومت واحد جهانی، تا چه حد با موازین حقوق بین‌الملل منطبق است؟ یافته‌های تحقیق که مبتنی بر روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی است، حکایت از این دارد که جمهوری اسلامی از لحاظ نظری و رویه عملی، ضمن تلاش در جهت تحقق جامعه مبتنی بر اندیشه امت‌واحده و استقرار حکومت جهانی اسلام، خود را همواره متعهد به اصول پذیرفته‌شده در حقوق بین‌الملل، از  جمله اصل عدم مداخله می‌داند. اهمیت تحقیق در تنویر افکار نسبت به انطباق رویکرد کشورمان در جهان‌وطنی بر مبنای امت‌واحده با موازین حقوق بین‌الملل است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی و عربی

    قرآن کریم

    1. ابن‌درید، ابوبکر (1987)، جمهره اللغه، رمزی منیر بعلبکی، بیروت: دارالعلم للملائین، چ اول.

    2. ابن‌منظور، محمد ابن مکرم (1405ق)، لسان العرب، نشر ادب الحوزه.

    3. بابائی زارچ، علی محمد (1383)، امت و ملت در اندیشه امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    4. پرهام، مهدی (1385)، «حقوق و سیاست، قرن بیست‌ویک یا عصر جهان‌وطنی – مدیریت جهان‌وطنی با سازمان ملل متحد خواهد بود – شعار جهان‌وطنی: این است و جز این هست (راه‌ها بازشدنی هستند)»، ماهنامه حافظ، ش 31، ص 80 – 83.

    5. تسخیری، محمدعلی (1385)، در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، محمد سپهری، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.

    6. جاوید، جواد؛ محمدی، عقیل (1395)، «ارزیابی قابلیت اجرائی اصل یکصد و پنجاه‌وچهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در حقوق بین‌الملل معاصر»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 46، ش 1، ص 71 – 89.

    7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.

    8. حاجی حسن‌پور (1393)، فرهنگ جهانی تا جهانی‌سازی فرهنگی، تهران: روزنامه کیهان.

    9. حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدپور، زهرا؛ چمران، بویه (1391)، «انقلاب اسلامی و پیدایش ژئوپلیتیک جدید ایران»، فصلنامۀ پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، سال دوم، ش 5، ص 1– 23.

    10. حقی، محمد (1394)، «نقش انقلاب اسلامی در شکل‌گیری تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی»، فصلنامۀ حبل‌المتین، سال چهارم، ش 11، ص 97 -114.

    11. خلیلیان، سید خلیل (1368)، حقوق بین‌الملل اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ سوم.

    12. خمینی، روح‌الله (1387)، صحیفۀ امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    13. ذوالعین، پرویز (1377)، مبانی حقوق بین‌الملل، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

    14. راسل، برتراند (1352)، «آینده بشریت»، ترجمه محمد وحید دستگردی، مجلۀ ارمغان، دوره 42، ش 2، ص 73– 88.  

    15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القران، بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.

    16. رهنمائی، سید احمد (1388)، «رویاروئی جهان‌بینی سکولار با جهان‌بینی الهی»، مشرق موعود، ش 10، ص 64– 84.

    17. سبحانی، جعفر (1370)، مبانی حکومت اسلامی، قم: مؤسسه علمی و فرهنگی سیدالشهدا.

    18. سجادی، عبدالقیوم (1384)، بازتاب انقلاب اسلامی بر جنبش‌های اسلامی معاصر، قم: جامعه المصطفی (ص) العالمیه.

    19. سعدی، ابوجیب (1408ق)، القاموس الفقهی لغه و اصطلاحاً، دارالفکر، دمشق: بی‌تا.

    20. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1361)، تهران: اداره کل قوانین مجلس شورای اسلامی.

    21. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، تهران.

    22. ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1366)، اسلام و حقوق بین‌الملل، تهران: گنج دانش، چ دوم.

    23. طاهائی، محمدجواد (1387)، درآمدی بر مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

    24. طباطبائی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القران، محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    25. عمید زنجانی، عباسعلی (1379)،  فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، چ چهارم.  

    26. غمامی، سید محمدمهدی (1393)، شرح مبسوط قانون اساسی (شرح اصل یازدهم)، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان.

    27. فروغی، محمدعلی (1383)، سیر حکمت در اروپا، تهران: هرمس، چ اول.

    28. کعبی، عباس (1394[الف])، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان، ج1.

    29. کعبی، عباس (1394[ب])، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران (تحلیل مبانی اصل یازدهم قانون اساسی)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.  

    30. . کیهان، یکشنبه 16 اردیبهشت 1358، ش 10699.

    31. گزنفون (1388)، کورش‌نامه، رضا مشایخی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ هفتم.

    32. مجتهد شبستری، محمد (1345)، «یک حکومت برای همه جهان، پایه های فکری حکومت جهانی در اسلام»، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش 9، ص 22– 25.      

    33. معینی علمداری، جهانگیر (1381)، «کانت‌گرایی، فراکانت‌گرایی و نظم جهانی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 57، 265– 284.

    34. نوس بام، آرتور (1337)، تاریخ مختصر حقوق بین‌الملل، دکتر احمد متین دفتری، تهران: امیرکبیر.

    35. نیکونهاد، حامد (1394)، گزارش پژوهشی، شرح مبسوط قانون اساسی (شرح اصل 5 قانون اساسی)، زیر نظر دکتر عباسعلی کدخدائی، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان.

    36. هاشمی، سید محمد (1389)،  حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.

    37. پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به آدرس: Https//farsi.khamenei.ir

    38. پایگاه اینترنتی پژوهشکدۀ شورای نگهبان سامانه جامع نظرات شورای نگهبان به آدرس  http://nazarat.shora-rc.ir )

    39. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

    ب) انگلیسی

    1. Bohman, James (2001), "Cosmopolitan Republicanism", The Monist, 84, 3-22.
    2. Kleingeld, Pauline (2012), Kant and Cosmopolitanism: The Philosophical Idea of World Citizenship, United Kingdom, Cambridge University Press.
    3. Kleingeld, Pauline & Eric Brown (2013), Cosmopolitanism, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato.stanford.edu/archives/july 2013/entries/
    4. Waldron, Jeremy (1992), "Minority Cultures and the Cosmopolitan Alternative", University of Michigan Journal of Law Reform, 25, 751-793