بازخوانی ایضاحی تابعیت در قانون اساسی و نسبت آن با قوانین عادی، با تأکید بر بند 2 ماده 976 قانون مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق و فقه اجتماعی، پژوهشکده علوم اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

دو اصل 41 و 42 قانون اساسی به تابعیت اختصاص یافته است. این امر، افزون‌بر نشان دادن جایگاه و اهمیت نهاد تابعیت، از لزوم مطالعه تابعیت در حقوق اساسی و نیز لزوم تأثیرگذاری این دو اصل بر قوانین عادی مربوط به تابعیت حکایت می‌کند. چیزی که هنوز آن‌سان که باید، نه‌تنها از جانب قانونگذار، که حتی از سوی شارحان قانون اساسی و نویسندگان کتاب‌های حقوق اساسی، مورد توجه قرار نگرفته و بازخوانی دو اصل مذکور را ضروری ساخته است، تا در پرتو آن از یک سو، برخی عبارت‌های مبهم، یا دست‌کم غیرمصرح این دو اصل روشن شود و از سوی دیگر، به دو پرسش مرتبط پاسخ گوید: یکی آنکه اصولاً چه نسبتی بین دو اصل مذکور و قوانین عادی تابعیت برقرار است؟ دوم اینکه با توجه به اصل 41 قانون اساسی، آیا فرزندان مادران ایرانی، می‌توانند تبعه ایران به‌شمار آیند؟ با تبیین نسبت این دو اصل با قوانین عادی مربوط، و به‌طور مشخص بند 2 ماده 976 قانون مدنی، ایرانی بودن فرزندان مادران ایرانی به استناد قانون اساسی ثابت و لزوم تغییر و اصلاح بند مذکور توسط قانونگذار آشکار می‌شود. بدیهی است این مقاله در جست‌وجوی این هدف، به‌دلیل بی‌سابقه بودن بحث، اغلب از روش تحلیلی بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آل‌کجباف، سید حسین (1393)، تابعیت در ایران و سایر کشورها، تهران: جنگل، چ دوم.
  2. ابراهیمی، سید نصرالله (1386)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: سمت، چ دوم.
  3. ارفع‌نیا، بهشید (1386)، «تابعیت اطفال متولد در ایران از مادران ایرانی»، مجموعه مقالات همایش حقوق کودک، تهران: انتشارات دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  4. ---------- (1369)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه، ج 1.
  5. بوشهری، جعفر (1384)، حقوق اساسی، تهران: شرکت سهامی انتشار، ج 3.
  6. بیات کمیتکی، مهناز؛ بالوی، مهدی (1394)، «حق بر تابعیت: از حقوق بین‌الملل خصوصی تا حقوق بشر»، مطالعات حقوق خصوصی، دوره 12، ش 1، ص 129-150.
  7. تسخیری، محمدعلی (1395)، پیرامون قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه محمد سپهری، تهران: امیرکبیر.
  8. جوان آراسته، حسین (1398)، حقوق اساسی(1)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  9. حقیقت‌طلب، پیمان، (1397)، «فقط ایران و شش کشور دیگر راه خود را می‌روند»، مجلة زنان امروز، ش 32، فروردین و اردیبهشت، ص 24-26.
  10. دانش‌پژوه، مصطفی (1381)، اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  11. ------------ (1397)، «تابعیت و جنسیت»، مجله مطالعات فقهی-حقوق زن و خانواده، سال اول، شماره یکم، بهار و تابستان 1397، ص 98-115.
  12. ------------ (1391)، قلمرو اجرا و تفسیر قواعد حقوقی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات جنگل.
  13. دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،ج3.
  14. رستمی‌نژاد، امید (1395)، تابعیت مضاعف، تهران: جاودانه.
  15. سلجوقی، محمود (1386)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان، چ پنجم، ج 1.
  16. سهرابی، محمد (1385)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  17. شریعت باقری، محمدجواد (1395)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.
  18. شریعتی، سعید (1384)، حقوق ملت و دولت در قانون اساسی، تهران: کانون اندیشه جوان.
  19. شیخ‌الاسلامی، سید محسن (1384)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  20. شیروی، عبدالحسین (1398)، مقدمه علم حقوق، تهران: میزان.
  21. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1380)، حقوق اساسی، تهران: میزان.
  22. عابدی، محمدتقی (1391)، «حق بر تابعیت و اصل دادرسی منصفانه»، پژوهشنامه حقوق خصوصی، سال اول، ش 1، زمستان، ص 73-86.
  23. عالیخانی، محمد (1373)، حقوق اساسی، تهران: دستان.
  24. عامری، جواد (1362)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه
  25. عباسی، بیژن (1388)، مبانی حقوق اساسی، تهران: جنگل.
  26. -------- (1397)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران:‌ دادگستر.
  27. عبداللهی، سید محمدعلی (1393)، آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم «تابعیت»، پژوهشکده شورای نگهبان.
  28. عبدی‌پور فرد، ابراهیم؛ چاچ، سعید (1398)، «نابرابری پدر و مادر ایرانی، در انتقال تابعیت به فرزندان»، مطالعات حقوق خصوصی، دوره 10، ش 1. بهار و تابستان، ص 261- 278.
  29. عزیزی، ستار؛ حاجی عزیزی، بیژن (1390 [الف])، «بررسی جایگاه مادران ایرانی در انتقال تابعیت به طفل»، تحقیقات حقوقی، زمستان 1390، ش 56، ص 333-370.
  30. ---------------------- (1390 [ب])، تابعیت در حقوق ایران و بین‌الملل، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  31. عسکری‌نیا، ابوالفضل (1389)، حقوق اساسی، تهران: فرانما.
  32. عمید، حسن (1355)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
  33. عمید زنجانی، عباسعلی(1398)، حقوق اساسی، تهران: خرسندی، چ سوم.
  34. قاسم‌زاده، قاسم (1393)، حقوق اساسی، تصحیح علی‌اکبر گرجی، تهران: جنگل، چ دوم.
  35. قاسمی، داود (1393)، جستاری در حقوق اساسی، تهران: مجد.
  36. قاسمی، غلامعلی؛ بافهم، محمد (1399)، «نقد و بررسی تحولات قانون ایران در خصوص تابعیت افراد متولد از مادران ایرانی»، مطالعات حقوق خصوصی، دوره 50، ش 1، ص133 -151.
  37. قاضی، ابوالفضل (1368)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  38. قافی، حسین؛ شریعتی، سعید (1385)، اصول فقه کاربردی، قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت، ج1.
  39. قربان‌نیا، ناصر (1387)، «فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی»، نامه مفید، اسفند، ش70، ص21-38.
  40. کاتوزیان، ناصر (1379)، کلیات حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  41. مجیدی، محمدرضا (1389)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: معارف.
  42. محمدی، محمد (1393)، جستاری بر قانون اساسی، تهران: شهر دانش.
  43. مدنی، سید جلال‌الدین (1370)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: همراه.
  44. --------------- (1378)، حقوق بین‌الملل خصوصی 1و2، تهران: پایدار.
  45. معین، محمد (1360)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر،ج1.
  46. ملک افضلی، محسن (1391)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: معارف.
  47. نجفی اسفاد، مرتضی؛ محسنی، فرید (1391)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: فردافر.
  48. نصیری، محمد (1372)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه، چ اول (ویرایش دوم)، ج 1 و 2.
  49. نظرپور، مهدی (1387)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: معارف.
  50. نظیف، مجتبی (1388)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: دادگستر، ج 1.
  51. ویژه، محمدرضا (1393)، کلیات حقوق اساسی، تهران: سمت.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار