قواعد حل تعارض قراردادهای انتقال فناوری با اصول 81 و 153 قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه وحقوق، دانشکده الهیات ومعارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

انتقال فناوری از راه‌های پیشرفت کشورهای در حال توسعه است که از مجرای انعقاد قراردادهای بین‌المللی میان اشخاص حقیقی یا حقوقی به‌صورت دو یا چندجانبه صورت می‌پذیرد، اما گاهی مواقع، ممکن است مفاد قراردادهای انتقال فناوری با ایجاد نوعی سلطه‌گری از جانب انتقال‌دهنده همراه بوده و با برخی قوانین یا اصول حاکم بر نظام‌های سیاسی کشور انتقال‌گیرنده در تعارض باشد و مانع تحصیل نتیجه مطلوب طرفین شود؛ چنانکه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز دو اصل 81 و153 محدودیت‌هایی را برای قراردادهای انتقال فناوری به‌وجود آورده و نوعی تعارض را در مرحله اجرا ایجاد کرده است. در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، با طرح این پرسش که راه‌حل تعارض میان اصول81 و153 قانون اساسی که برخاسته از قاعده نفی سبیل است و لزوم بهره‌گیری از قراردادهای انتقال فناوری و تجویز آن‌ها در برخی قوانین چیست؟ مشخص شد که با حفظ مبانی، احکام و الزامات قاعده نفی سبیل، برای برون‌رفت از تعارض‌های موجود، می‌توان افزون‌بر قواعد حقوقی حل تعارض مانند  «قاعده حل تعارض انفصالی، شرطی و آلترناتیو» به دو قاعده فقهی «مصلحت» و «اهم و مهم» نیز استناد کرد تا بتوان ضمن صیانت از کیان نظام اسلامی و نفی هرگونه سلطه بیگانه، در عین حال، از مزایای مؤثر انتقال فناوری در جهت توسعه پایدار بهره برد.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. اخلاقی، بهروز؛ بیابانگرد، حسین (1379)، «فناوری و جایگاه آن در سرمایه‌گذاری خارجی»، فصلنامه مدرس، دوره 4، ش 4، ص 17-34.
    2. ارفع‌نیا، بهشید (1393)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: بهتاب.
    3. افتخاری، اصغر (1392)، «تبارشناسی قاعده مصلحت در فقه سیاسی شیعه»، فصلنامه سیاست متعالیه، ش 1، ص 79-96.
    4. الماسی، نجادعلی (1392)، تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    5. باقری‌نژاد، جعفر. ملاحی، محمدرضا (1386)، «جایگاه مدیریت پروژه در فرایند انتقال تکنولوژی»، فصلنامه مطالعات مدیریت، بهبود و تحول، ش 55، ص 149-172.
    6. پاکتچی، احمد (1385)، مکاتب فقه امامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    7. سلیمی ترکمانی، حجت؛ حاضر وظیفه، جلیل (1398)، «تعارض میان حقوق بشر و شرط ثبات در حقوق سرمایه‌گذاری خارجی»، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 11، ش 3، ص 143-169.
    8. تهامی، مینا (1392)، حقوق قراردادهای انتقال تکنولوژی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
    9. جمعی از محققان (1389)، فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    10. حسینی، محمد (1396)، «مبانی فقهی اصل 152 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، ش 50، ص11-21 .

    11. خزاعی، حسین (1371)، «سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و اصل 81 قانون اساسی»، مجله حقوقی دادگستری، ش 4 ، ص 97-116. 

    12. خمینی موسوی، سید روح‌الله (1385)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    13. زنگی‌آبادی، محمدرضا (1394)، شریعت در پرتو مصلحت، کرمان: خدمات فرهنگیان.

    14. شهبازیان، علی؛ میرعباسی، سید باقر (1399)، « تعامل میان حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری و حقوق بین‌الملل بشردوستانه در دعاوی سرمایه‌گذاری ناشی از مخاصمات مسلحانه »، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره12 ، ش 1، ص 203-223.

    15. شیخ صدوق، محمدبن علی بن بابویه (1384)، المُقنع و الهدایۀ، تهران: مکتبه الاسلامیۀ.

    16. صفار، فاضل (1429ق)، فقه المصالح و المفاسد، بیروت: دارالعلوم.

    17. صفایی، سید حسین (1393)، مباحثی از حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.

    18. علیدوست، ابوالقاسم (1388)، فقه و مصلحت، قم: فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    19. فدوی، سلیمان (1388)، تعارض قوانین، تهران: نوین اندیشه.

    20. کرکی، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاءالتراث.

    21. گرجی، ابوالقاسم (1388)، تاریخ فقه و فقها، تهران: سمت.

    22. محقق حلی، جعفر بن حسن (1403ق)، معارج الاصول، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).

    23. مجلسی، محمدباقر (1384)، عین الحیات، تهران: اسلامیه.

    24. نوری یوشانلویی، جعفر؛ غلام‌دخت، سمیرا (1395)، « قواعد متحدالشکل حل تعارض در قراردادهای تجاری بین‌المللی »، مجله حقوق خصوصی، دوره 14، ش 1، ص 155-177.

    25. هاشمی، سید محمد (1394)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.

    ب) انگلیسی

    1. Encyclopedia of Public Interna onal Law, 2002: Vol 10, p.828
    2. Michael  & Pauwelyn, 2011, pp.13-14