بازخوانی امکان «استقلال بودجه‌ای قوه قضاییه» در چارچوب نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران– پردیس فارابی، قم، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

استقلال قضایی مقوله‌ای پیچیده و پردامنه محسوب می‌شود که تحقق آن مستلزم تمهید بسترهای مناسب و برنامه‌ریزی‌های جامع است. از جمله مباحثات اصلی در این قلمرو، رابطه استقلال قوه قضاییه با نظام مالی و بودجه‌ریزی حاکم بر آن است. تحقیق پیش رو با این فرضیه که «ایده استقلال نهادی قوه قضاییه بدون توجه به نظام مالی و بودجه‌ریزی حاکم بر آن ناکام می‌ماند»، ارتقای نظام بودجه‌ریزی قوه قضاییه را در چارچوب نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد امکان‌سنجی قرار داده است. در این زمینه مسئله اصلی نوشتار براساس این پرسش طرح شده است که «با وجود اطلاق صلاحیت دولت در تهیه بودجه در اصل 52 و همچنین اطلاق صلاحیت رئیس‌جمهور در امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور در اصل 126، آیا می‌توان از نظریه استقلال مالی و بودجه‌ای قوه قضاییه دفاع کرد؟». پرسش مزبور از رهگذر نقد و بررسی نظریات مختلف، این‌گونه پاسخ یافته است که نظریه «صلاحیت نسبی دولت در تغییر بودجه پیشنهادی قوه قضاییه» ضمن مطابقت با اصول قانون اساسی، رویه شورای نگهبان و قوانین و مقررات مالی و بودجه‌ای کشور، می‌تواند متضمن نظام بودجه‌ریزی مطلوب برای قوه قضاییه باشد و از استقلال این قوه در برابر فشارها و تهدیدات دولت با ابزار بودجه‌ای صیانت نماید.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. آئینه‌نگینی، حسین (1398)، آسیب‌شناسی نظام حقوقی ریاست قوه قضاییه و ارائه الگوی مطلوب آن حقوقی، پایان‌نامه دکتری دانشگاه تهران،.
    2. آقایی طوق، مسلم (1396)، استقلال مالی قوه قضاییه، تهران: پژوهشگاه قوه قضاییه.
    3. ------------ (1392)، گزارش پژوهشی بررسی وضعیت بودجه قوه قضاییه در پرتو اصول قانون اساسی، تهران: پژوهشگاه قوه قضاییه.
    4. برزگر خسروی، محمد؛ نظامی، حامد (1392)، مجموعه مقالات بازخوانی نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران: مقاله امکان‌سنجی استقلال بودجه‌ای قوه قضاییه با نگاهی به مشروح مذاکرات قانون اساسی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    5. پروین، خیرالله؛ خادمی، مازیار (1396)، «بودجه و دستگاه قضا در پرتو قوانین ایران با نگاهی تطبیقی»، فصلنامه قضاوت، ش 92، صص 25-49.
    6. خادمی، مازیار (1396)، چارچوب حقوقی و مبانی ساختاری تعیین بودجه دستگاه قضا، تهران: پژوهشگران برتر.
    7. خلف‌رضایی، حسین؛  منصوریان، مصطفی (1393)، گزارش پژوهشی مکاتب و رویکردهای تفسیر قانون اساسی، شماره مسلسل 13930024، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    8. دولت رفتار حقیقی، محمدرضا؛ آقایی طوق، مسلم (1394)، وظایف و اختیارات رئیس‌جمهور در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجد.
    9. رستمی، ولی، (1395)، مالیه عمومی، تهران: میزان.
    10. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
    11. عباسی، ابراهیم (1388)، بودجه‌ریزی نوین در ایران (اصول، مراحل و روش‌ها)، تهران: سمت.
    12. فلاح‌زاده، محمد و همکاران (1391)، تفکیک تقنین و اجرا؛ تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
    13. قاضی، ابوالفضل (1383)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چ نهم.
    14. وبر، دیوید (1399)، گزارش پژوهشی بودجه خوب، قوه قضاییه کارامدتر؛ بودجه‌ریزی مدرن برای قوه قضاییه، ترجمه فائزه عامری، عطیه جبرانی، تهران: پژوهشکده قوه قضاییه.
    15. هاشمی، سید محمد (1393)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر میزان، چ بیست‌وپنجم.

    ب) انگلیسی

    1. Garner, james Wilford (1995), Poltical science and Government, NY: American Book Company, 1955.
    2. Barron, David j, Judical Independence and the State Court Funding Crisis, 100 (4) Kentuchy Jurnal, 2011.