مبانی و پیامدهای نص‌گرایی قانونی در نظام‌های قضائی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ایران

2 استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ایران

چکیده

گذار از نهضت رفورمیسم سده شانزدهم و عصر روشنگری سده هجدهم میلادی موجب شکل‌گیری مدرنیته حقوقی در کنار مدرنیته فلسفی، مدرنیته سیاسی و مدرنیته علمی شد که از ویژگی‌های بارز آن نص‌گرایی قانونی است. قضات براساس این رویکرد می‌بایست نتیجه قضاوت خود را در چارچوب نصوص قانونی و منطق قضائی صوری ارائه کنند. موضوع این مقاله و سؤال مهمی که در این پژوهش بدان خواهیم پرداخت، آن است که نص‌گرایی قانونی بر پایه چه مبانی استوار شده و پیامدهای آن در نظام‌های قضائی معاصر چیست. در این مقاله نخست با روشتوصیفی به مفهوم‌شناسی نص‌گرایی قانونی خواهیم پرداخت تا در ادامه با روش تحلیلی به معرفت‌شناسی مبانی نص‌گرایی قانونی و بررسی پیامدهای آن بپردازیم. نتیجه این مقاله نشان خواهد داد نص‌گرایی قانونی بر چه مبانی‌ای استوار است. به‌علاوه نتیجه این مقاله آشکار خواهد کرد رویکرد تصلب بر قانون با روش استنتاجی همواره مطابق با آرمان‌های حقوقی و عدالت نیست و موجب خلط مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی نظام‌های حقوقی مبتنی بر مبانی مدرنیته با نظام‌های حقوقی سنتی و دینی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
1. بیگدلی، عطاءالله (1394)، «حاکمیت اراده در فقه امامیه، نظام رومی- ژرمنی و حقوق ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال شانزدهم، ش 1 (پیاپی 41).
2. جانسون رابرت (1387)، انواع اومانیسم»، ترجمه هدایت علوی تبار»، فصلنامه فرهنگ، ش 65.
3. شهابی، مهدی (1388)، «از حقوق سنتی تا حقوق مدرن»، نامه حقوقی، 76، ج5، ش2، صص 69-90.
4. -------- (1396)، فلسفه حقوق، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول.
5. کانت، ایمانوئل (1370)، «روشنگری چیست»، ترجمه همایون فولادپور، ماهنامه کلک، ش 22.
6. کلی، جان موریس (1398)، تاریخمختصر تئوریحقوقیدرغرب، ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی، چ اول.
‌7. نائینی، محمدحسین (1382)، تنبیه الأمة و تنزیه الملة، تصحیح‌ و تحقیق‌ جواد ورعی، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت (ع).
8. واعظی، احمد (1399[الف])، زبان فقه و حقوق، قم: بوستان کتاب، چ اول.
9. ---------- (1399[ب]، هرمنوتیک حقوقی، بوستان کتاب، قم: چ اول.
10. هاشمی، محمد (1385)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران،: میزان، چ هفتم، ج1.
ب) انگلیسی
1- Beccaria, Cesare , 1764 , On Crimes and Punishments and Other writings “The interpretation of the laws (Chapter 4)” , Edited by Richard Bellamy, Translated by Richard Davies ,Cambridge, Cambridge University Press, Online publication 2012
2-Habermas,Jurgen,1999, On the Internal Relation Between Rule of law and Democracy, in:Philosophical perspectives on law and politics, edited by Patrick Hayden ,New York, Peter Lang Publishing
3- Luik , John C. , 1998, “Humanism”, Routledge Encyclopedia of Philosophy, Edited By Edward Craig, London,Routledge
4-Kennedy,Duncan,2016, Legal Formality in: THE JOURNAL OF LEGAL STUDIES. Volume 45, Number S2. June 2016. University of Chicago Press journals
5-Marmor,Andrei&Soames,Scott(eds),2011, Philosophical Foundations of Language in the Law,Oxford, Oxford University Press
6-Marmor , Andrei , 2007, Law in the Age of Pluralism, Oxford, Oxford University Press
7-Murphy ,Mark C, 2005, Natural law theory,in The Blackwell Guide to the Philosophy of Law and Legal Theory, Edited by Martin P. Golding and William A. Edmundson, Blackwell Publishing, ,(pp. 15-28)
8-Perry , John , 2011, Textualism and the Discovery of Rights , in : Philosophical Foundations of Language in the Law , Oxford, Oxford University Press
9-Schauer, Frederick ,1988, The Yale Law Journal, Vol. 97, No. 4.
10-Siegel R. , Jonathan , 2009, The Inexorable Radicalization of Textualism, University of Pennsylvania law review, Vol.158. pp. 117 – 178 (61 pages)