حقوق اساسی نانوشته؛ درسی فراموش‌شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

ابوالفضل قاضی، استاد حقوق اساسی دانشگاه تهران، با تدوین رساله حقوق اساسی و نهادهای سیاسی و ترجمه دو اثر از موریس دوورژه با عنوان اصول علم سیاست و جامعه‌شناسی‌سیاسی، راه متمایزی را نسبت به استادان پیشین حقوق اساسی در ایران آغاز کرد؛ بدین‌ترتیب کوشش قاضی در گسست با آثار پیشینیان بود. در این راه نو رابطه میان حقوق اساسی و علوم سیاسی نمایان بود؛ به‌ویژه او روی بحث دشواری مانند حقوق اساسی نانوشته انگشت گذاشت و در جای‌جای اثر خود بر آن تأکید کرد. اگرچه راه قاضی تحت تأثیر موریس ‌دوورژه بود، در مباحثی فاصله خود را با او حفظ کرد. روش‌شناسی دوورژه در حقوق اساسی و درهم آمیختن مرزهای آن با علوم اجتماعی، انتقادهای بسیاری را در محافل حقوق اساسی فرانسه در پی داشت. قاضی از این معایبِ رویکرد دوورژه غفلت کرده بود و ازاین‌رو راه مخاطره‌آمیزی پیش پای حقوق اساسی ایران گذاشت؛ هرچند کوشید مفهوم حقوق اساسی نانوشته را وارد نظریه حقوق اساسی ایران کند. امروز پس از سه دهه از تدوین رساله قاضی در حقوق اساسی تلاش او به بازبینی نیاز دارد تا نظریه حقوق اساسی بتواند با طرح دوباره موضع او در چنین بحثی را تجدید کند. حقوق اساسی ایران با نقد و بررسی آثار گذشتگان خواهد توانست تا چیزی بر سنت مشروطه‌خواهی بیفزاید.

کلیدواژه‌ها


  1. بروس آکرمن (1399)، تفکیک قوای جدید، ترجمه حسن وکیلیان، تهران: نگاه معاصر، چ اول.
  2. بیهقی، ابوالفضل (1387)، تاریخ بیهقی، تهران: هرمس.
  3. دوورژه، موریس (1348)، «روانکاوی و سیاست»، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، نگین، اسفند، ش 58، ص 2.
  4. ------------- (1349)، «دو چهره ژانوس: مفهوم سیاست»، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، نگین، 31 فروردین، ش 59، صص 7-8.
  5. -------------- (1352)، اصول علم سیاست، تهران: شرکت کتب‌های جیبی.
  6. دوورژه، موریس (1354)، رژیم‌های سیاسی، ترجمه ناصر صدرالحفاظی، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
  7. ------------- (1372)، جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ دوم.
  8. سلطانی سید ناصر (1396)، «اعتبارسنجی عرف و رویه قانون اساسی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی پژوهشکده شورای نگهبان، ششم(۱۸)، صص ۹۱-۱۱۰.
  9. ----------------- (1388)، «آغاز رویکرد غیرتاریخی به حقوق اساسی در ایران»، پژوهش‌های حقوقی، دوره 8، ش 15، بهار، صص 129-149.
  10. ---------------- (1399)، حقوق اساسی نانوشته، تهران: سهامی انتشار.
  11. قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1368)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، ج 1 کلیات و مبانی، دانشگاه تهران.
  12. ----------------------- (1371)، «قانون اساسی؛ سیر مفهوم و منطوق از دید تطبیقی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 28، صص 30-78.
  13. ---------------------- (1373)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: یلدا، چ اول.
  14. ----------------------- (1375)، گفتارهایی در حقوق عمومی، تهران: دادگستر، چ اول.
  15. لِوی برول، هانری (1377)، جامعه‌شناسی حقوق، ترجمه ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.
  16. مجموعه همایش مقالات اصول نانوشته قانون اساسی (1398)، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم: دارالعلم.