تضمینات حق دادخواهی در نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر نظرهای شورای نگهبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران

3 دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تبیین و بررسی تضمینات مستخرج از رویه شورای نگهبان در زمینه صیانت از حق دادخواهی افراد علاوه‌بر ثمرات نظری، می‌تواند قانونگذار عادی را با رویکرد این شورا در زمینه محدودیت‌های مغایر با این حق آشنا کند. کاوش در رویه شورای نگهبان و استخراج مواردی که این شورا در مقام صیانت از حق دادخواهی افراد، آن‌ها را متضمن سلب یا محدودیت این حق تشخیص داده است،‌ سؤال اصلی این پژوهش است. مبتنی بر بررسی‌های صورت‌گرفته به روش توصیفی- تحلیلی،‌ این نتیجه به‌دست آمد که شورای نگهبان در مقام تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی،‌ با استناد به اصل 34 این قانون، «قابل اعتراض دانستن آراء مراجع شبه‌قضایی»، «ناموجه‌ دانستن انحصار رسیدگی در دیوان عدالت اداری به رسیدگی شکلی به آراء مراجع شبه‌قضایی»، «مخالفت با وضع تشریفات قانونی غیرموجه»، «مخالفت با مصونیت‌بخشی به افراد در رسیدگی قضایی»، «لزوم تصریح به امکان دادخواهی و مراجعه به مراجع قضایی» و «مغایرت الزام افراد به مراجعه به مراجع غیرقضایی برای حل و فصل خصومت یا تظلم‌خواهی» را به‌عنوان تضمینات حق دادخواهی افراد دانسته و عدم رعایت این موارد را محدودکننده یا سلب‌کننده این حق قلمداد کرده است.

کلیدواژه‌ها


  1. امامی، محمد؛ موسوی، سید نصرالله (1383)، «مبانی نظری مراجع شبه قضایی و جایگاه آن‌ها در حقوق ایران»،‌ مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز،‌ دوره 21، ش 2، صص 93-110.
  2. امینی، حسین (1398)،‌ کلیدواژه حق، آشنایی با مفاهیم قانون اساسی؛ تحلیل برخی کلیدواژگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  3. انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، ج 4.
  4. آئینه نگینی، حسین (1398)، آسیب‌شناسی نظام حقوقی ریاست قوه قضائیه و ارائه الگوی مطلوب آن،‌ رساله دکتری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  5. ------------ (1399)، صلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به اعتراض از آرای مراجع شبه‌قضایی «تأملی بر یک رأی»، فصلنامه حقوق اداری، سال هشتم، ش 24.
  6. پژوهشکده شورای نگهبان (1394)، اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان (1394-1359) (اصول 1 تا 55 قانون اساسی)، چ اول، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، ج1.
  7. دهخدا، علی‌اکبر (1385)، لغت‌نامه، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،‌ ج1.
  8. رستمی، ولی، آقایی‌طوق، مسلم؛ لطفی، حسن (1388)،‌ دادرسی عادلانه در مراجع اختصاصی اداری ایران،‌ تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  9. سامانه جامع نظرات شورای نگهبان، قابل دسترس در: http://nazarat.shora-rc.ir
  10. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر،‌ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  11. عباسی، بیژن (1395)، حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین، تهران: دادگستر.
  12. قطبی، میلاد (1399)، جایگاه و صلاحیت‌های دیوان عدالت اداری در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با نگاهی به نظرات شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چ دوم.
  13. معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ بیست‌وپنجم، ج 2.
  14. مولابیگی،‌ غلامرضا (1393)،‌ صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل.
  15. هاشمی، محمد (1384)، حقوق اساسی و آزادی‌های اساسی، تهران: میزان.
  16. هداوند، مهدی؛ آقایی‌طوق، مسلم (1389)، دادگاه‌های اختصاصی اداری در پرتو اصول و آیین‌های دادرسی منصفانه‌ (حقوق ایران و مطالعه تطبیقی)، تهران خرسندی، چ اول.