آسیب‌شناسی تعیین شرایط داوطلبان نمایندگی مجلس در پرتو قانون اساسی و سیاست‌های کلی انتخابات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه امام صادق (ع)،‌ تهران،‌ ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

نمایندگی مجلس، امری خطیر و نیازمند متخصصان و کارشناسانی باتجربه است و ازاین‌رو وضع شرایطی برای داوطلبان ضروری است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که چه راهکارهایی برای ارتقای شایسته‌گزینی نمایندگان مجلس در حوزه تعیین شرایط داوطلبان انتخابات، مبتنی بر قانون اساسی و سیاست‌های کلی انتخابات وجود دارد. حقوقدانان در خصوص موضع قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در تعیین شرایط داوطلبان نمایندگی مجلس اختلاف‌نظر دارند؛ برخی معتقدند براساس اصل 62 تعیین شرایط متناسب با مقتضیات زمان به قانون‌گذار عادی واگذار شده و در مقابل عده‌ای معتقدند که قانون اساسی در کنار اعطای اختیار تعیین شرایط به قانون‌گذار عادی برخی شرایط اساسی را به‌نحو ضمنی تعیین کرده است. این پژوهش با اختیار نظر دوم و با روش توصیفی و تحلیلی به ارزیابی شرایط کنونی داوطلبان انتخابات مجلس هم از حیث تعیین و هم از حیث نحوه احراز آن‌ها پرداخته و با تأکید بر مبانی این مسئله در قانون اساسی و سیاست‌های کلی انتخابات، راهکارهایی را برای ارتقای این شرایط ارائه کرده است. رفع ابهام از شرایط کیفی با استفاده از روش‌های مبتنی بر مبانی مانند تعریف و احصای مصادیق سلبی و همچنین اصلاح و تکمیل برخی شرایط عینی نظیر افزودن تابعیت مضاعف ارادی یا محکومیت در خصوص تمامی جرائم اقتصادی و اخلاقی به موارد محرومیت از انتخاب شدن از اهم پیشنهاد‌های پژوهش حاضر است.

کلیدواژه‌ها


  1. تقی‌زاده، جواد (1385)، «شرایط عام انتخاب‌پذیری در انتخابات سیاسی»، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، ش 2 و 3، پاییز و زمستان، ص 55-85.
  2. ------------- (1388)، «انتخاب‌ناپذیری در حقوق انتخابات مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی محلی با نگاهی به حقوق فرانسه»، مدرس علوم انسانی-پژوهش‌های تطبیقی، دوره 13، ش 4.
  3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چ اول، ج 2.
  4. حبیب‌نژاد، سید احمد (1390)، «شرایط انتخاب شوندگی در انتخابات مجلس شورای اسلامی در نظام حقوق اساسی ایران با نگاهی تطبیقی»، علوم سیاسی، سال چهاردهم، ش 55، ص 99-130.
  5. حبیب‌نژاد، سید احمد؛ عامری، زهرا (1396)، «امانی بودن مناصب عمومی در نظام حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه علوی»، حکومت اسلامی، ش 84.
  6. خسروی، حسن (1387)، حقوق انتخابات دموکراتیک، تهران: مجد، چ اول.
  7. خلعتبری، ارسلان (1361)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: روشنائی، چ اول.
  8. خمینی موسوی، سید روح‌الله (1379)، صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ج 12.
  9. رضایی‌زاده، محمدجواد؛ داوری، محسن (1395)، «مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی»، دانش حقوق عمومی، ش 14، ص 117-142.
  10. سائلی کرده ده، مجید (1378)، سیر تحول قوانین انتخابات مجلس در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  11. سلطانی، سید ناصر (1389)، «مشروطیت و جدال فقیهان در مفهوم نمایندگی»، مجله مطالعات حقوقی، ش 2، بهار و تابستان.
  12. صمدی، سعید (1374)، بررسی تطبیقی قانون انتخابات پارلمان 110 کشور جهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  13. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج1.
  14. طحان نظیف، هادی (1391)، «نگاهی گذرا بر آسیب‌شناسی قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه ناظر امین، ش 44.
  15. طحان نظیف، هادی؛ کدخدامرادی، کمال (1398)، «آسیب‌شناسی نظام حقوقی حاکم بر فرایندهای نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی در پرتو سیاست‌های کلی انتخابات»، مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، ش 4، ص 1127-1148.
  16. علینقی، امیرحسین (1378)، نظارت بر انتخابات و تشخیص صلاحیت داوطلبان، تهران: نشر نی.
  17. عمید زنجانی، عباسعلی (1386)، قواعد فقه بخش حقوق عمومی، تهران: سمت، ج 3 .
  18. غمامی، محمدمهدی؛ ماجدی، عباس (1392)، «دسترسی به مناصب حاکمیتی در حکومت اسلامی؛ محدودیت‌ها و الزامات»، حکومت اسلامی، ش 70، ص 63-209.
  19. کدخدایی، عباسعلی؛ جواهری طهرانی، محمد (1391)، «منشأشناسی صلاحیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی»، حقوق اسلامی، ش 34، ص 37-70.
  20. کعبی، عباس؛ حکیمی، سجاد (1393)، «ماهیت نمایندگی مجلس در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، حکومت اسلامی، ش 72، ص 123-144.
  21. گیل، گودوین (1379)، انتخابات آزاد و منصفانه در حقوق و رویه بین‌الملل، ترجمه سید جمال سیفی و سید قاسم زمانی، تهران: شهر دانش، چ اول.
  22. مدنی، جلال‌الدین (1369)، جمهوری اسلامی ایران، تهران: سروش، ج 3.
  23. مرکز مالمیری، احمد (1385)، حاکمیت قانون؛ مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، چ اول.
  24. منصوریان، مصطفی (1396)، نظام حقوقی حاکم بر انتخابات؛ نظام‌های انتخاباتی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چ اول.
  25. مهرپور، حسین (1371)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران: کیهان، ج 2.
  26. نصیری، محمد (1379)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه، چ دوم.
  27. هاشمی، سید محمد (1396)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، ج 2.
  28. یاوری، اسدالله (1396)، «بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان: تأملی دیگر»، تحقیقات حقوقی، ش 80، ص 213-238.