امکان‌سنجی اصرار مجلس (موضوع اصل 112) بر مصوبات مغایر با سیاست‌های کلی نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته‌ی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

سیاست‌های کلی نظام از جمله نهادهای حقوقی نوپا در نظام حقوقی است که سخن در ابعاد گوناگون آن بسیار است. از جمله مسائلی که در خصوص این نهاد حقوقی محل بحث و تضارب آرا قرار گرفته و می‌گیرد، عبارت است از ابعاد حقوقی ناظر بر نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام. در حال حاضر این نظارت براساس ضوابط مندرج در «مقررات نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام» صورت می‌پذیرد که نظارت بر مصوبات مجلس را نیز در برمی‌گیرد. در نظم حقوقی کنونی نظارت اخیرالذکر توسط «هیأت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام» و شورای نگهبان انجام می‌گیرد که ابعاد گوناگون آن جای بحث فراوان دارد. از جمله این موارد که پرسش اصلی این نوشتار نیز است، عبارت است از اینکه آیا مجلس می‌تواند بر مصوباتی که مغایر با سیاست‌های کلی نظام دانسته شده است، اصرار ورزید و جهت اِعمال اصل 112 قانون اساسی آن را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع نماید؟ این پژوهش با روش «تحلیلی» سعی در یافتن پاسخی برای پرسش مذکور دارد. پس از بررسی و تحلیل حقوقی ابعاد گوناگون این مسئله، فرضیه ابتدایی این نوشتار مبنی بر امکان اصرار مجلس بر مصوبات مغایر با سیاست‌های کلی نظام، تأیید شد.

کلیدواژه‌ها


الف: فارسی
1. اسماعیلی، محسن (1384)، «چیستی حکم حکومتی»، خردنامه همشهری، ش 51، صص 28-29
2. اسماعیلی، محسن (1382)، «حکم حکومتی راهی برای پاسخگویی به نیازهای متغیر»، فقه اهل بیت (ع)، سال نهم، ش 35، صص 153-172.
3. امور تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات (1394)، مجموعه سیاست‌های کلی نظام (ویرایش دوم)، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، چ سوم.
4. انصاری، مجید (1385)، «جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانون‌گذاری در ایران»، همایش یکصدمین سال قانونگذاری (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
5. براهوتی، حسین (1385)، سازوکارهای حقوقی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام؛ موضوع بند 2 اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه شیراز.
6. جاوید، محمدجواد؛ نامی، محسن (1390)، «جایگاه فرامین مقام رهبری در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش 34.
7. جستاره‌گویی: ارسطا، محمدجواد؛ امیرارجمند، اردشیر؛ زارعی، محمدحسین؛ مهرپور، حسین؛‌ هاشمی، محمد (1380)، نشست علمی: «جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، راهبرد، ش 20، صص 405 - 375
8. جوادی آملی، عبدالله (1384)، ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء، چ ششم.
9. جهانی،‌ قاسم (1386)، جایگاه سیاست‌های کلی نظام در جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی (ره).
10. حاجی علی خمسه، مرتضی (1393)، سلسله‌مراتب قوانین در نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل: 13930074.
11. حاجی علی خمسه، مرتضی (1397)، الگوی مطلوب نظام حقوقی حاکم بر سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، رساله دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران.
12. حسن‌نژاد، حسین (1375)، نهاد مجمع تشخیص مصلحت نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه تهران.
13. حسینی‌پور اردکانی، سید مجتبی؛ ابریشمی راد، محمدامین (1395)، مجموعه قوانین و مقررات شورای نگهبان؛ مشتمل بر اصول قانون اساسی، احکام رهبری، نظرات شورای نگهبان (تفسیری و مشورتی)، قوانین و مقررات مرتبط و اختصاصی و آرای قضایی راجع به شورای نگهبان، به انضمام نظرات تطبیقی شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چ دوم (ویرایش دوم).
14. دانش‌پژوه، مصطفی (1389)، مقدمه علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چ دوم.
15. راجی، سید محمدهادی (1387)، قلمرو اختیارات و وظایف ولی‌فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع).
16. سلیمی، عبدالحکیم (1390)، «ماهیت نظارت رهبری از منظر قانون اساسی»، معرفت حقوقی، ش 1، صص 9 – 34.
17. شیرزاد، امید (1395)، «بررسی جایگاه سیاست‌های کلی نظام در دادرسی اداری»، سیاست‌های راهبردی و کلان، ش14
18. طحان‌نظیف، هادی (1396)، شرح بند 1 اصل یکصدودهم قانون اساسی، زیر نظر: عباسعلی کدخدایی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چ اول.
19. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) (1378)، صحیفه امام،‌ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چ اول، ج 17 و 21.
20. ملک‌افضلی اردکانی،‌ محسن (1390)، «حکم حکومتی در قانون اساسی و جایگاه آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، حکومت اسلامی، ش 62، 74-51.
21. موسی‌زاده، ابراهیم (1387)، «تأملی در مفهوم، ماهیت و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، فقه و حقوق، ش 17.
22. میرداداشی، سید مهدی (1384)، «بررسی فقهی – حقوقی حکم حکومتی»، رواق اندیشه، سال یازدهم، ش 44، صص 21-49.
23. نیکونهاد، حامد؛ زابولی زواره، فاطمه (1398)، «امکان‌سنجی اصرار مجلس بر مصوبات مغایر یا غیرمنطبق با سیاست‌های کلی نظام به استناد مصلحت نظام»، راهبرد حقوقی، سال اول، ش 3، صص 105 – 126.
24. ویژه، محمدرضا (1388)، «تأملی بر سلسله‌مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، راهبرد،‌ ش50
25. یزدی، محمد (1375)، قانون اساسی برای همه، تهران: امیرکبیر، چ اول.
 
ب: سایت‌ها
 
1. nazarat.shora-rc.ir
3. www.mizanonline.com