جایگاه «تبلیغ دینی» در قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

2 استادیار معارف اسلامی و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

یکی از مصادیق انتخاب آزاد دین و ابراز عقیده، تبلیغ دین است. تبلیغ هر دینی غیر از اسلام، عنوان شناخته‌شده‌ای در فقه شیعه است که فقها مسئله مربوط به آن را ذیل بحث از قرارداد ذمه بیان کرده‌اند، اما عنوان یادشده، به‌طور صریح در قانون اساسی شناسایی نشده است. سؤال اصلی این مقاله آن است که آیا براساس اصول قانون اساسی، می‌توان بر فعالیت تبلیغی دینی غیر از دین رسمی، محدودیت اعمال کرد؟ نظر به اقتدار دین در قانون اساسی، عنوان مستقلی برای تبلیغ هر دینی غیر از دین رسمی تبیین نشده است و این خلأ می‌تواند حوزه اقتدار دین رسمی را به چالش بکشد. ایده این نوشتار آن است که با عنایت به شناسایی دین رسمی و عنوان «رعایت موازین اسلامی» در اصل 4، و ممنوعیت «اخلال در مبانی اسلام» در اصول 24 و 27، می‌توان قاعده حقوقی ترسیم کرد و هر فعالیت تبلیغی دینی را که با دو عنوان یادشده منطبق نباشد، محدود ساخت. بر این اساس نظر به منع تفتیش عقاید در قانون اساسی و تضمین حق انتخاب دین، محدودیت یادشده در حوزه حقوق شهروندی است و با حقوق بنیادی بشری منافات ندارد. حقوق بین‌الملل نیز برای دولت‌ها اختیاراتی در زمینه محدودسازی اقدامات تبلیغی دینی درنظر گرفته است. 

کلیدواژه‌ها


  1.  الف: فارسی

    1. رهائی، سعید (1393)، آزادی دینی از منظر حقوق بین‌الملل با نگاهی به رهیافت اسلامی، قم: انتشارات دانشگاه مفید، چ دوم.
    2. سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی سال 1358، بررسی اصل بیست‌وششم (1394)، تدوین: مهدی ابراهیمی، ناظر علمی: علی زمانیان جهرمی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    3. سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی سال 1358، بررسی اصل سیزدهم (1394)، تدوین: مهدی ابراهیمی، ناظر علمی: محمد بهادری جهرمی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    4. شرح مبسوط قانون اساسی شرح اصل بیست‌وچهارم قانون اساسی (1394)، تدوین: محمدامین ابریشمی راد، زیر نظر: عباسعلی کدخدایی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان. 
    5. سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی سال 1358، بررسی اصل چهارم (1394)، تدوین: میثم درویش متولی و احمد تقی‌زاده، ناظر علمی: حامد نیکونهاد، محمد بهادری جهرمی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
    6. شرح مبسوط قانون اساسی شرح اصل بیست و ششم قانون اساسی (1395)، تدوین: علی فتاحی زفرقندی، زیر نظر: عباسعلی کدخدایی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان. 
    7. کعبی، عباس (1394]الف[)، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایرانی تحلیل مبانی اصل دوازدهم قانون اساسی، تحقیق: علی فتاحی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
      1. کعبی، عباس (1394]ب[تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایرانی تحلیل مبانی اصل چهاردهم قانون اساسی، تحقیق: علی فتاحی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.

     

    ب: عربی

    1. حلی، ابوالقاسم (1409ق)، شرایع الاسلام، تحقیق: سید صادق شیرازی، تهران: استقلال، چ دوم، ج 1.
    2. خمینی، سید روح‌الله (1390)، تحریر الوسیله، نجف: دارالکتب العلمیه، چ دوم، ج 2.
    3.  سند بحرانی، محمد (1426ق)، اسس النظام السیاسی عند الامامیه، تحقیق: سید محمدحسن رضوی و مصطفی اسکندری، قم: نشر باقیات، چ اول.
    4. صدر، سید محمد (2007م)، ماوراء الفقه، بی‌جا: نشر المحبین، چ سوم، ج 10.
    5. طوسی، محمد بن حسن (1400ق)، الاقصاد، تهران: منشورات چهلستون.
    6. کرکی، علی بن حسین (1408ق)، جامع المقاصد، تحقیق: موسسه آل البیت (ع)، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع)، چ اول، ج 3.
    7. مفید، محمد بن نعمان (1410ق)، المقنعه، تحقیق: موسسه نشر اسلامی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چ دوم.

    ج: لاتین

    1.Breistein, Ingunn Folkestad (2009), The Oslo Coalition on Freedom of Religion or Belief: Missionary Activities and Human Rights: Recommended Ground Rules for Missionary Activities.

    2.Boyle ,Kevin And Sheen, Juliet (eds) (1997), Freedom of Religion and Belief A World Report, London: Routledge, First published. 

    3.CERD (1993), General recommendation, NO. 14, Para 2.

    4.General Comment (1993) ,The right to freedom of thought, conscience and religion, No. 22: para4.

    5.Joseph Runzo, Nancy M. Martin (2003), Human Rights and Responsibilities in World Religions (Library of Global Ethics Religion), London: Oneworld Publications, Volume IV. 

    6.Larissis and others v. Greece (1998-V), Application Nos. 23372/94, 26377/94 and 26378/94, (Ser. A) No.65 ECTHR.

    7.Paul M. Taylor (2005) , FREEDOM OF RELIGION UN and European Human Rights Law and Practice, New York: Cambridge Universɪty Press, First published.

    8.UN Doc. A/47/40 (1994), p. 15, para. 67 (Morocco).

    9.UN Doc. E/CN.4/2001/63 (2001), para. 131.

    10.UN Doc. A/C.3/15/SR. 1025 (1960), p. 217, para. 47 (Israel).