جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلامی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه امام حسین (علیه‌السلام)، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بررسی نقش و جایگاه مردم در نظریات مربوط به تشکیل حکومت در عصر حاضر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا جایی که پذیرش یا عدم پذیرش مردم ضابطه‌ای برای تقسیم حکومت‌ها به اقتدارگرا و مردم‌سالار تبدیل شده است. از طرف دیگر از آن جا که تشکیل حکومت اسلامی یکی از خواسته‌های شارع مقدس در جهت سعادت بشر و اقامه دین الهی می‌باشد که بر مبنای منابع شرعی تحقق آن در همة دوران‌ها واجب و ضروری به نظر می‌رسد بررسی نقش و جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلامی ضروری است. براین مبنا در این مقاله سعی شده تا نقش مردم در تشکیل حکومت اسلامی بر مبنای آراء فقها در مشروعیت بخشی به ولایت فقیه جامع الشرایط بر اساس نظریه انتصاب و انتخاب تبیین شود. سپس نقش و جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلامی در موازین دینی اعم از دلایل عقلی، نقلی و سیره ائمه معصومین مورد بررسی قرار گیرد و در پایان نیز از مجموعه استنادات و استدلال‌های فوق تحلیلی دراین‌باره ارائه شود. به نظر می‌رسد مردم در تشکیل حکومت اسلامی نقشی اساسی و تعیین‌کننده دارند و تحقق حکومت اسلامی مبتنی بر پذیرش یا عدم پذیرش آنان است. هرچند عدم پذیرش حکومت اسلامی به وسیله مردم موجبات مسئولیت در برابر خداوند متعال و عقوبت اخروی آنان را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج البلاغه.
آصفی، محمد مهدی (1416ق)، ولایه الامر، تهران: مرکز العالمیه للبحوث و التعلیم الاسلامی.
ابن اثیر (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادردار، ج 3.
اراکی، محسن(1381) جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلام، رواق اندیشه، شماره6، صص2ـ16.
ارسطا، محمدجواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
ایوبی، حجت الله (1382)، اکثریت چگونه حکومت می‌کند؟، تهران: انتشارات سروش.
بروجردی، حسین (تقریرات حسینعلی منتظری) (1375)، بدر الزاهر فی صلاه الجمعه و المسافر، قم: مکتبه آیت‌الله‌العظمی منتظری.
بشیریه، حسین (1383)، جامعه شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
جعفریان، رسول (1386)، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: نشر انصاریان.
جمعی از نویسندگان (بی تا) کتاب ولایت در قرآن، قم: انتشارات زمزم هدایت.
جوادی آملی، عبدالله (1381)، نسبت دین و دنیا، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، ولایت فقیه، قم: اسراء.
جوان آراسته، حسین (1388)، مبانی حکومت اسلامی، قم: بوستان کتاب.
جهان بزرگی، احمد (1388)، تحول در نظریه دولت در اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حسینی قائم مقامی، سیدعباس(1379)، قدرت و مشروعیت (قدرت مشروعیت ـ رویکردی نو و نقادانه به نظریه‌های مشروعیت در ولایت فقیه)، تهران: نشر اسوه.
خمینی، سیدروح‌الله (1376)، صحیفه امام، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، سیدروح‌الله (1410ق)، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خمینی، سیدروح‌الله (1388)، ولایت فقیه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، سیدمصطفی (1376)، ولایت فقیه، قم: دفتر نشرآثار امام خمینی (ره).
رضی الدین الی القاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمدبن طاووس (۱۳۷۱)، کشف المحجه لثمره المهجه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
روحانی، سیدصادق (1357)، جزوه نظام حکومت در اسلام، (قابل دسترسی در آدرس اینترنتی http://vade.ir/post/515).
سروش، محمد (1386)، دین و دولت در اندیشه اسلامی، قم: بوستان کتاب.
علیمحمدی، حجت‌الله (1389)، سیر تحول اندیشه ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عمید زنجانی، عباسعلی (‌۱۳۸۶)، قواعد فقه، تهران: انتشارات سمت.
مجلسی، محمد باقر (1404ق)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، ج44.
محمد بن النعمان(شیخ مفید) (1375)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم: آل البیت (علیهم السلام)
کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، اصول کافی، علی اکبر غفاری صفت، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1.
مدرس رضوی، محمدتقی (۱۳۵۴)، احوال و آثار خواجه نصیر طوسی، تهران: نشر اساطیر.
مصباح­یزدی، محمدتقی (1385)، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا، ج 18.
معرفت، محمدهادی (1376)، شایستگی زنان برای قضاوت و مناسب رسمی، مجله دادرسی، شماره2، صص10-14.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1377)، پیام قرآن، جلد دهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منتظری، حسینعلی (1408ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
منتظری، حسینعلی (1409ق )، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه صلواتی، محمود و شکوری، ابوالفضل، تهران: مؤسسه کیهان.
موسوی خلخالی، محمد مهدی (1380)، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
موسوی میر اسلامی خرقانی، سیداسدالله(بی‌تا) محو الموهوم و صحو المعلوم، ]بی‌جا[.
مهوری، محمدحسین (1381)، جایگاه مردم در تشکیل حکومت پیشوایان معصوم، نامه مفید، شماره 32، صص125-152.
نجابت شیرازی، حسنعلی (1371)، ولایت شرعیه مطلقه فقیه، شیراز: چاپخانه مصطفوی.
ورعی، سیدجواد (1387)، نقش مردم در مشروعیت حاکمیت، حکومت اسلامی، شماره49، صص141-169.