جایگاه حقوقی و حدود صلاحیت قوه قضاییه در رسیدگی به جرایم خُرد خانوادگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

مطابق اصول 36 و 159 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حکم به مجازات و اجرای آن تنها از طریق دادگاه امکان پذیر بوده و مرجع رسمی رسیدگی به تظلمات و شکایات نیز دادگستری است، جرایم خانوادگی نیز از این حکم مستثنی نمی باشند. پرسش اینجاست که قانونگذار به صورت کلی این وظیفه را بر عهده ی قوه قضاییه نهاده است یا عدم توانایی در تحقق عدالت عملی می تواند در جرایم «خُرد و کم اهمیت خانوادگی»، عدول از این خصیصه را توجیه نماید؟ روش مورد استفاده در این پژوهش به ‌صورت اسنادی - کتابخانه‌ای و نوع پژوهش به ‌صورت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. در این نوشتار نخست سعی بر آن شده است  که با توجه به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قوانین عادی، ماهیت جرایم «خرد و کم اهمیت» با توجه به سابقه موجود در مقررات حقوقی تبیین گردد و آن گاه پس از شناسایی ماهیت این جرایم، آثار و نتایج عدول از قوه قضاییه در رسیدگی به جرایم خرد خانوادگی پرداخته شود. از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که تبیین چیستی جرایم «خرد و کم اهمیت» گام نخست برای تعیین صلاحیت مراجع غیرقضایی در رسیدگی به این جرایم می باشد؛ لیکن در قوانین و اسناد بالادستی تعریف مشخصی از جرایم خُرد و ضوابط تشخیص این جرایم ارائه نشده است. افزون بر این به نظر می رسد وجود نهاد هایی غیرقضایی در کنار قوه قضاییه جهت رسیدگی به جرایم خرد و کم اهمیت، منافاتی با اصول 36 و 159 قانون اساسی ندارد؛ زیرا این نهادها مکمل قوه قضایه می باشند و در راستای تحقق اهداف این قوه و کاهش آسیب های ناشی از تراکم پرونده های کیفری به ویژه در حوزه خانواده گام برداشته اند.

کلیدواژه‌ها


الف: فارسی و عربی
 
قرآن کریم.
1. آخوندی، محمود (1378)، «نگرش قوه قضاییه به جریان خرد»، مجموعه مقالات بیست‌ویکمین دوره بین‌المللی عالی تخصصی نیروهای پلیس اصفهان.
2. ابراهیمی ورکیانی، فاطمه (1389)، حق دادرسی منصفانه کودکان در تعارض با قانون، با دیباچه شهلا معظمی، تهران: جاودانه، جنگل.
3. امینی، محمد (1397)، قضازدایی و جایگاه آن در نظام کیفری ایران، تهران: چ اول.
4. بابایی، محمدعلی؛ مهدوی، داور (1391)، «قلمرو کیفری و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 3.
5. باهری، محمد (1381)، حقوق جزای عمومی (تقریرات)، تهران: رهام، چ اول.
6. پرادل، ژان (1381)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: سمت، چ اول.
7. پرستش، رضا؛ موسی‌زاده مرکیه، شهاب‌الدین (1397)، «تحول سیاست جنایی قضایی در پرتو رویکرد فرهنگی»، پژوهشنامه حقوق کیفری، ش 17.
8. جوانمرد، بهروز (1387)، «تعامل سازمان پلیس و دستگاه قضایی ایران در زمینه پیشگیری از جرائم خرد»، اولین همایش ملی پیشگیری از جرم، مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد.
9. حر عاملی، محمد بن حسن (1372)، وسایل الشیعه الی تحصیل الشریعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج 18.
10. دلماس مارتی، می ری (1381)، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان.
11. رایجیان اصلی، مهرداد (1381)، «تبیین استراتژی عقب‌نشینی یا تحدید دامنه مداخله حقوق جزا و جایگاه آن در ایران»، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش 41.
12. طباطبایی، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل، مؤسسه نشر الاسلامی، قم: چ اول.
13. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ سوم.
14. عباسی، مصطفی (1382)، افق‌های نوین عدالت ترمیمی در میانجی‌گری کیفری، محل انتشار انتشارات دانشور.
15. عبدی، عباس (1377)، تأثیر زندان بر زندانی (آسیب‌شناسی اجتماعی)، محل انتشار مؤسسه تحقیقاتی و انتشارات نور.
16. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ اول.
17. فروغی‌فر، جواد (1386)، «نقش قضازدایی در کاهش جمعیت کیفری زندان»، مجموعه مقالات راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، تهران: میزان.
18. کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن (1384)، «جنبش‌های بازگشت به کیفر در سیاست جنایی کشورهای غربی: علل و جلوه‌ها»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال پنجم، ش 15-16.
19. مقدادی، محمدهادی (1396)، «ضرورت تحول معاضدت حقوقی در جمهوری اسلامی ایران و فواید آن»، فصلنامه تخصصی دین و قانون، ش 14.
20. منصورآبادی، عباس؛ کونانی، سلمان (1389)، «بستر مجازات‌های جامعه مدار با تأکید بر رویکرد سیاست جنایی ایران»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، ش 15.
21. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1382)، «از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 9 و 10.
22. -------------------- (1391)، تقریرات درس جرم‌شناسی (از جرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی)، جزوه درسی، تدوین: سکینه خانعلی‌پور و اجارگاه و مهدی قربانی.
23. ------------------- (1384)، «بررسی لایحه مجازات‌های اجتماعی (متن سخنرانی در دانشگاه اصفهان)»، فصلنامه پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش 2.
24. نوروزی، نادر؛ جوانمرد، بهروز (1388)، بررسی جرائم خرد در حقوق کیفری ایران، مجله حقوقی دادگستری، سال 73، ش 67.
25. نوروزی، نادر (1384[الف])، «جرائم خرد علیه نظم عمومی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 68.
26. ------------------- (1384 [ب])، سیاست جنایی در جرائم خرد و تأثیر آن بر احساس امنیت شهروندان با تکیه بر نظریه پنجره‌های شکسته، رساله دکتری، دانشگاه تهران.
27. ورزلی، امین (1388)، «مفاهیم، ابعاد و آثار حاکمیت قانون»، بولتن پژوهشی شماره 9، مرکز پژوهش و برنامه‌ریزی سازمان بازرسی کل کشور.
28. یاوری، اسدالله (1388)، «رعایت اصل برائت در رسیدگی‌های شبه قضایی در حقوق فرانسه در پرتو کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، مجله تحقیقات حقوقی، ش 49.
­
ب:‌ لاتین:
  1.Lundman, Richad (2001), Prevention And control Of Juvenile delinquiency.new York.oxford uviversiiy press.
2. Dixon. David (203), Beyond zero tolerance, 3rd national outlook sympositm on crime in Australia: mapping the boundaries of australias criminal justice system.