پیشگیری غیرکیفری از جرم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

مبارزه با پدیده مجرمانه و گرایش‌هایی که مصالح و منافع فرد و جامعه را تهدید می‌کنند، از مسائل اجتناب‌ناپذیر حکومت‌ها به‌شمار می‌رود. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز در اصل 156 یکی از وظایف قوه قضاییه را پیشگیری از جرم اعلام کرده است. از اطلاق چنین عبارتی مفهوم موسع پیشگیری از جرم که شامل اقدامات کیفری و غیرکیفری برای خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم است، استنباط می‌شود. این در حالی است که قوه قضاییه، نه‌تنها تاکنون به وظیفه خود در راستای پیشگیری غیرکیفری از جرم که دربرگیرنده تهیه لوایحی در زمینه عوامل اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر ارتکاب جرم است، نپرداخته، بلکه اصولاً پیشگیری از جرم صرفاً از وظایف قوه قضاییه نیست و سایر نهادهای دولتی و غیردولتی باید در این موضوع مشارکت داده شوند، زیرا جرم به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی، تحت تأثیر عوامل متعدد فرهنگی و اقتصادی رخ می‌دهد و پیشگیری نیز از رهگذر تأثیرگذاری بر چنین عواملی امکان‌پذیر است. برای مثال در اجرای اصول قانون اساسی مرتبط با حقوق ملت وظایفی بر عهده قوه مجریه نهاده شده که می‌توان از آن در راستای پیشگیری غیرکیفری استفاده کرد که تاکنون مغفول مانده است.

کلیدواژه‌ها


فارسی
1. اشرفی، محمود و اعظم دهقان (1382)، «بزه‌دیدگان و خانواده»، فصلنامه بصیرت، سال دهم، ش 30-31، ص 241-265.
2. امین آقایی، مهرناز (1388)، «نقش همکاری خانواده و پلیس در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، ش 2، ص 57-76.
3. پرادل، ژان (1381)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: سمت، چ اول.
4. خسروشاهی، قدرت‌اله (1382)، «پیشگیری از جرم در آموزه‌های قرآنی»، فصلنامه بصیرت، ش 30-31، ص 55-73.
5. خواجه نوری، یاسمن و زینب لکی (1395)، «رویکرد اسناد بین‌المللی ویژه کودکان و نوجوانان به پیشگیری از جرم»، دائرهالمعارف علوم جنایی، کتاب دوم، تهران: میزان، چ دوم، ص 777-795.
6. دانش، تاج‌زمان (1374)، اطفال و جوانان بزهکار، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، چ سوم.
7. شیردل، ملیحه ( 1385)، «عوامل گرایش زنان و مردان متأهل به روابط نامشروع جنسی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، ش 22، ص 133-148.
8. صبح‌دل، محمد (1396)، «جایگاه حقوقی قوه قضاییه در پیشگیری اجتماعی»، فصلنامه قانون یار، دوره چهارم، ص 93-108.
9. کاری‌یو، روبر (1381)، «مداخله روان‌شناختی – اجتماعی زودرس در پیشگیری از رفتارهای مجرمانه»، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، ش 35-36، ص 267-304.
10. گسن، ریموند (1370)، مقدمه‌ای بر جرمشناسی، ترجمه مهدی کی‌نیا، تهران، ناشر: مترجم، چ اول.
11. گیدنز، آنتونی (1377)، جامعهشناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چ چهارم، ج 4.
12. مظلومان، رضا (1356)، جرم‌شناسی (کلیات)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ دوم.
13. معین، محمد (1357)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ سوم، ج 1.
14. مهدوی، محمود (1395)، « اطفال و نوجوانان در معرض خطر بزهکاری»، دائرهالمعارف علوم جنایی، زیر نظر دکتر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، کتاب دوم، تهران: میزان، چ دوم، ص 896-913.
15. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و حمید ‌هاشم بیگی (1390)، دانشنامه جرمشناسی، تهران: کتابخانه گنج دانش، چ دوم.
16. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1383)، «پیشگیری عادلانه از جرم»، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران: سمت، چ اول، ص 559-598.
17. نیازپور، امیرحسین (1383)، «حقوق پیشگیری از بزهکاری در ایران»، مجله حقوقی دادگستری، ش 48-49، ص 169-226.
18. ------------- (1382)، «پیشگیری از بزهکاری در قانون اساسی ایران و لایحه پیشگیری از وقوع جرم»، مجله حقوقی دادگستری، ش 45، ص 124-159.
19. هاشمی، محمد (1384)، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران: میزان، چ اول.