حفاظت از محیط زیست توسط شهروندان و سازمانهای مردم نهاد در چارچوب اصول هشتم (امر به معروف و نهی از منکر) و سی و چهارم قانون اساسی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

طرق گوناگون نظیر توصیه و ارشاد، تذکر و اخطار تا دادخواهی در مراجع قضایی بر مبنای اصل هشتم و سی و چهارم است. همچنین ضمن نقد قانون آ.د.ک و با استناد به برخی آرای قضایی و نظرات حقوقی بر این امر متمرکز می‌شویم که با وجودی که قانون اساسی صراحتاً حق دادخواهی افراد را به رسمیت شناخته است، لکن در صورتی که شهروندان و سمن‌ها مستقیماً یا به طور غیرمستقیم از وقوع تخلفات زیست‌محیطی زیان ببینند، می‌توانند در محاکم قضایی دادخواهی نمایند. در غیر این صورت سمن‌های زیست‌محیطی واجد شرایطی که به تأیید وزارت کشور و قوۀ قضائیه رسیده‌اند، صرفاً حق اعلام جرم و شرکت در مراحل دادرسی را خواهند داشت که این نوعی عقب‌گرد زیان‌بار از حق دادخواهی است. لذا با وجود نقص قوانین و مشکلاتی که در اعمال حق دادخواهی زیست‌محیطی شهروندان وجود دارد، توسعه‌ی رویکرد قوه‌ی قضائیه در برخی پرونده‌ها از طریق تفسیر موسع از قوانین و مقررات پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. باشگاه خبرنگاران جوان (1395)، پویش‌های محیط زیستی شکل مدرن امر به معروف و نهی از منکر است، کد خبر: 5815570، 21 مهرماه.
    2. بسیج، احمدرضا (1389)، «امر به معروف و نهی از منکر و حقوق شهروندی»، مجله معرفت، سال 19، شماره‌ی 151.
    3. ____________ (1387)، «آسیب‌شناسی عدم اجرای اصل هشتم قانون اساسی»، مجله ادیان، مذاهب و عرفان، شماره‌ی 131.
    4. بهرامی احمدی، مجید و علم‌خانی، اعظم (1392)، «تأملی بر جنبه‌های کاربردی دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت در قبال خسارت‌های زیست‌محیطی»، مجله دانش حقوق عمومی، سال دوم، شماره‌ی 5.
    5. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ رؤیت: 25 خردادماه 1397.
    6. جوان آراسته، حسین (1390)، «قلمرو شرعی و قانونی امر به معروف و نهی از منکر (حوزه مردم نسبت به یکدیگر)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره‌ی 27.
    7. _________ (1392)، «نظارت همگانی و متقابل در نظام اسلامی (تحلیل اصل هشتم قانون اساسی)، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره‌ی 34.
    8. دادخواه، محمدعلی، «چاره چهارباغ»، روزنامه اعتماد، شماره‌ی 1840،18/09/1387.
    9. رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین و جوادمنش، جواد (1395)، «مطالعه تطبیقی گستره مفهوم ذی‌نفع در اقامه دعوای زیست‌محیطی در حقوق ایران و اتحادیه اروپا»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره‌ی 46، شماره‌ی 4.
    10. ______________ (1394)، «مطالعه تطبیقی وضعیت حقوقی سازمان‌های مردم‌نهاد در ایران و فرانسه از تأسیس تا فعالیت»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره‌ی ششم، شماره‌ی 2.
    11. سیفی کناری، فاطمه (1390)، «امر به معروف و نهی از منکر»، مجله نامه جامعه، شماره‌ی 87.
    12. اداره امور فرهنگی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، جلسه اول تا سی و یکم، چ 1، تهران.
    13. طلابکی، اکبر و اصلانی، فیروز (1394)، «بازخوانی مبانی حقوقی امر به معروف و نهی از منکر با نگاهی به حقوق بشر معاصر»، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره 12، شماره‌ی 47.
    14. علیایی طیبی شاهی، فائقه و کامرانی، احسان (1395)، «تکالیف و تعهدات محیط زیست در دولت جمهوری اسلامی ایران»، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره‌ی 4.
    15. قاسمی حامد، عباس و فلاح، آرزو (1393)، «دعوای گروهی و تأثیر آن بر حمایت از حقوق مصرف‌کننده»، مجله دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره‌ی 65.
    16. کریمی، عباس و کامیار، غلامرضا (1396)، «محیط زیست شهری در پرتو حقوق شهروندی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال یازدهم، شماره‌ی 40.
    17. کوشکی، غلامحسین (1392)، «سازمان‌های غیردولتی از انفعال تا مشارکت رو به فعال در تعقیب دعوای عمومی (با نگاهی به قانون آیین دادرسی کیفری)»، مجله پژوهش حقوق کیفری، شماره‌ی 4.
    18. کوکبی سقی، فاطمه (1395)، «قابلیت دادخواهی حق بر سلامت در نظام حقوق بین‌الملل»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال دهم ، شماره‌ی 37.
    19. موسی‌زاده، ابراهیم و عمید زنجانی (1389)، عباسعلی، نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری، چ 1، انتشارات دانشگاه تهران.
    20. مؤذن‌زادگان، حسن‌علی (1377)، «حقوق دادخواهی و دفاع در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله دیدگاه‌های حقوق قضایی ، شماره‌ی 9.
    21. وروایی، اکبر، محمدی، همت، نوریان، ایوب (1395)، «مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در فرآیند کیفری»، مجله تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، دوره‌ی 12، شماره‌ی 2.

    ب) لاتین

     

    1. H. Miller, Chris, (2009), the Adaptive American Judiciary: From Classical Adjudication
    2. To Class Action Litigation, Albany Law Review, Vol. 72.
    3.  Judgement of US Supreme Court about United States v. SCRAP,No.72535,18/6/1973
    4. Judgement of European Court of Human Rights about FADEYEVA v.Russia,No.55723/00,9/6/2005