نظریه‌ی قانونگذاری به‌مثابه‌ی برنامهریزی برای اجرای قوانین الهی بر این مبنا استوار است که قانونگذاری از صلاحیتهای شارع مقدس است و کارویژه‌ی پارلمان، برنامهریزی در قالب تنظیم قوانین برای اجرای قوانین (احکام) الهی است. این برداشت از شأن قانونگذار در نظام حقوقی ایران از مبانی اسلامی نشأت گرفته است که در دیدگاه بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران و برخی فقهای مجلس مؤسِّسان قانون اساسی نیز مشهود است. در اصول قانون اساسی نیز به‌صراحت به «اختصاص تشریع به خداوند» و «نقش بنیادین وحی در بیان قوانین» اشاره شده است. این نوشتار با روشی توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که آیا فرایند قانونگذاری در ایران با نظریه‌ی مذکور مطابقت دارد؟ این ابهام ازآن‌جا ناشی میشود که ابتکار عمل قانونگذاری توسط پارلمان به‌نحوی است که صلاحیت شارع مقدس در قانونگذاری را عملاً به موضوعِی غیرمؤثر تبدیل کرده، زیرا اجتهاد بر امر قانونگذاری در نظام مطلوب مقدم و در نظام حقوقی ایران مؤخر است. بر همین مبنا، مکانیزمی پیش‌بینی نشده است تا پارلمان از نتایج حاصل از اجتهاد فقها و در راستای اجرای احکام اسلامی، به قانونگذاری مبادرت ورزد، بلکه مجلس اغلب براساس نیازهای جامعه، به قانونگذاری میپردازد. بدین‌ترتیب، فقه در جایگاهی مؤخر از قانونگذاری قرار میگیرد و تنها به عدم مغایرت مصوبات با موازین اسلامی بسنده میکند. این تمایز ممکن است به بروز نواقصی در نظام قانونگذاری مبتنی بر شریعت مقدّس منجر شود.
حسینی بهشتی، سید محمد (1394)، مبانی نظری قانون اساسی: گفتارهای حسینیه‌ی ارشاد و مشهد به انضمام متن کامل قانون اساسی مصوب 1358، تهران، روزنه، چ دوم.
خراسانی، رضا (1392)، «روششناسی فقه حکومتی در سپهر اندیشه‌ی فقهی0سیاسی امام خمینی»، پژوهشنامه‌ی انقلاب اسلامی (دانشگاه همدان)، بیدوره، ش 9، صص 47-68.
داوری، محسن (1394)، ماهیت قانون (3) قانون در جمهوری اسلامی ایران، گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، به شماره‌ی مسلسل 14703، قابل دسترسی در http://rc.majlis.ir/fa/report/show/953508.
درویش متولی، میثم (1393)، تحلیل و بررسی جایگاه و صلاحیتهای شورای نگهبان، نظارت شورای نگهبان بر مصوبات مجلس، مطابقت یا عدم مغایرت؟، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13930037، قابل دسترسی در http://yon.ir/M36i.
درویش متولی، میثم (1394)، «شرح مبسوط قانون اساسی، شرح اصل نودوچهارم و نودوپنجم قانون اساسی»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13940066، قابل دسترسی درhttp://yon.ir/W94q.
درویش متولی، میثم و سید حجتاله علم‌الهدی (1393)، « تحلیل و بررسی جایگاه و صلاحیتهای شورای نگهبان (گفتگو با آیت‌الله کعبی)»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13930005، قابل دسترسی در yon.ir/uFtfc.
رجائی باغ سیائی، مهدی (1392)، «آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی، بررسی مفهوم اجتهاد»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره مسلسل 13920087، قابل دسترسی درhttp://yon.ir/7yYy.
زارعی، محمدحسین (1383)، «(با تأملی در ماهیت حقوقی سیاستهای کلی نظام) نظام قانونگذاری ایران و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت»، راهبرد، بیدوره، ش 34، صص 320-333.
سبحانی تبریزی، جعفر (1385)، حکومت اسلامی در چشم‌انداز ما، قم: مؤسسه‌ی امام صادق (ع)، چ اول.
----------------- (1370)، مبانی حکومت اسلامی، ترجمه: داوود الهامی، قم: مؤسسه‌ی علمی و فرهنگی سیدالشهدا، چ اول.
شجاعی وند، علیرضا (1381)، « بازشناسی عرفی شدن در دو تجربه‌ی مسیحی و اسلامی»، راهبرد، بیدوره، ش 24، صص 146-177.
شریعتی، محمدصادق (1380)، بررسی فقهی و حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، قم: بوستان کتاب قم، چ اول.
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1385)، قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ اول.
فتاحی زفرقندی، علی (1393)، «شرح مبسوط قانون اساسی، شرح اصل یکصد و دوازدهم قانون اساسی»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13930151، قابل دسترسی در http://yon.ir/ywb9 .
قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1380)، بایستههای حقوق اساسی، تهران: دادگستر، چ ششم.
کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه‌ی حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ اول، ج 2.
---------- (1392)، مقدمه‌ی علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: انتشار، چ نود.
کدخدامرادی، کمال و ولیالله حیدرنژاد (1394)، «آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی، بررسی مفهوم «قانون»»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13940139، قابل دسترسی درhttp://yon.ir/2MEe.
کدخدایی، عباسعلی و هادی طحان نظیف (1393)، «تأثیر ساختارهای حکومتی بر ماهیت نظام سیاسی از منظر عاملیت و ساختار»، فصلنامه‌ی دانش حقوق عمومی، ش 10.
کرد فیروز جایی، یارعلی (1384)، «عرفی شدن دین»، رواق اندیشه، بیدوره، ش 42، صص 40 -64.
کعبی، عباس(1394)، « گفتارهایی در حقوق عمومی اسلامی، سیاستهای کلی نظام، راهکار ارتقای نظام قانونگذار اسلامی»، علی فتاحی زفرقندی، علی بهادری جهرمی، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13940137، قابل دسترسی درhttp://yon.ir/u8ZV.
کعبی، عباس (1393)، «مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، تحلیل مبانی اصل چهارم قانون اساسی»، محسن ابوالحسنی، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل 13930111، قابل دسترسی در http://yon.ir/Ovl2.
مدنی، سید محمود (1393)، احکام مصلحتی در فقه اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چ اول.
مکارم شیرازی، ناصر (1388)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ چهل‌وسوم، ج 3.
منتظری، حسینعلی (1384)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه، ترجمه و تنظیم: محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، قم: تفکر، بیچا، ج 3.
خمینی موسوی، روح‌الله (1389)، صحیفه‌ی امام، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چ پنجم، ج 11، 13 و 21.
------------------ (1377)، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چ هفتم.
مهرپور، حسین (1374)، دیدگاههای جدید در مسائل حقوقی، تهران: اطلاعات، چ دوم.
نظریه‌های تفسیری شورای نگهبان قابل دسترسی در http://yon.ir/bzu2.
هاشمی، سید محمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، چ بیستم، ج 2.
دبیرنیا, علیرضا, & نقوی, فاطمه سادات. (1397). تطبیق فرایند تقنین در نظام جمهوری اسلامی ایران با نظریه‌ی قانونگذاری به‌مثابه‌ی برنامهریزی در راستای اجرای قوانین الهی. فصلنامه دانش حقوق عمومی, 7(19), 113-134.
MLA
علیرضا دبیرنیا; فاطمه سادات نقوی. "تطبیق فرایند تقنین در نظام جمهوری اسلامی ایران با نظریه‌ی قانونگذاری به‌مثابه‌ی برنامهریزی در راستای اجرای قوانین الهی", فصلنامه دانش حقوق عمومی, 7, 19, 1397, 113-134.
HARVARD
دبیرنیا, علیرضا, نقوی, فاطمه سادات. (1397). 'تطبیق فرایند تقنین در نظام جمهوری اسلامی ایران با نظریه‌ی قانونگذاری به‌مثابه‌ی برنامهریزی در راستای اجرای قوانین الهی', فصلنامه دانش حقوق عمومی, 7(19), pp. 113-134.
VANCOUVER
دبیرنیا, علیرضا, نقوی, فاطمه سادات. تطبیق فرایند تقنین در نظام جمهوری اسلامی ایران با نظریه‌ی قانونگذاری به‌مثابه‌ی برنامهریزی در راستای اجرای قوانین الهی. فصلنامه دانش حقوق عمومی, 1397; 7(19): 113-134.
)