اعتبارسنجی عرف و رویه‌های قانون اساسی

نویسنده

استادیار حقوق عمومی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

چکیده

خواندن متن قوانین اساسی در شناختن نحوه‏ی عملکرد نظام سیاسی کافی نیست. رویه‏ی موجود در انتخاب وزیر اطلاعات از جمله مواردی است که در متن قانون اساسی نوشته شده و در دیگر مقررات چیزی درباره‏ی آن نیامده است. رویه‏های جاری مبتنی بر متن نوشته‏ی قانون اساسی نیستند. موضوع این مقاله پرسش درباره‏ی فاصله‏ی میان متن‏نوشته‏ی قانون و عملکرد واقعی نهادهای قانونی است. این رویکرد پاسخ به کسانی است که همه قانون اساسی را در متن‏نوشته‏ی آن می‏بینند و بدان اصرار دارند. اینان موضوع حقوق اساسی را به متن‏نوشته‏ی قانون و آرا و نظریات شورای نگهبان محدود می‏کنند. چنین رویکردی تصویری ناقص و نارسا از قانون اساسی به نمایش گذاشته است. نهادهای قانون اساسی با نظر به توازن قوای سیاسی صلاحیت‏های خود را موسع یا مضیق تفسیر می‏کنند. این مقاله قصد دارد تا توجه به این مقولات را در مطالعه‏ی حقوق اساسی ایران تذکر دهد. کوشش خواهیم کرد از یک سو نشان دهیم آیا نظریه‏ی حقوق اساسی ایران می تواند مبنایی برای پذیرش این قواعد فراهم کند و از سوی دیگر چه موازین و معیارهایی بر این نوع قواعد حاکم است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی و عربی

    1. الهام، غلامحسین (اردیبهشت 1390)، پروژۀ تحقیر «یاری مؤمنین»، رسالت.
    2. خوانساری، سید احمد (بی تا)، جامع المدارک، تصحیح علی‏اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، ج 5.
    3. محمدی ری‏شهری، محمد (1383)، خاطره‏ها، ج 3، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    4. عمید زنجانی، عباسعلی (1387)، مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجد، چ اول،
    5. نجفی، محمدحسن (1367)، جواهرالکلام، تصحیح شیخ عباس قوچانی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ سوم، ج 35.

     

    ب) فرانسوی

    1. Avril, Pierre (1997), Les Conventions de la Constitution, (Normes non écrites du droit politique), PUF, coll. Léviathan, Paris.
    2. Beaud, Olivier (1999), "Le droit constitutionnel par-delà le texte constitutionnel et la jurisprudence constitutionnelle - A propos d'un ouvrage récent", Cahiers du Conseil constitutionnel n° 6 - janvier.
    3. Dicey, Albert Venn (1902), Introduction to the study of the law of the constitution, trd. Fr, (Introduction à l'étude du droit constitutionnel), Paris.
    4. Albert Venn (1982), Introduction to the study of the law of the constitution, Liberty Classics, Indianapolis, p. 292.
    5. Capitane, René (2001), «La coutume constitutionnelle», in Les écrits constitutionnels, éd. Panthèon Assas, Paris.
    6. Marshall, Geoffrey (1987), Constitutional Conventions: The Rules and Forms of Political Accountability, oxford.
    7. Strauss, David (2000), The Living Constitution, Oxford-New York: Oxford University Press, coll. ‘the Inalienable Rights’.
    8. Wachsmann, Patrick (1998), Commentaire de P. Wachsmann relatif au livre de Pierre Avril "Les conventions de la Constitution", Cahiers du Conseil constitutionnel n° 4 – avril.