عدم تمرکز محلی از مهمترین فنون مدیریت نظامهای سیاسی بسیط و یکی از ابزارهای مهم برای مشارکت مردم در امور محلی بوده و عبارت است از اعطای شخصیت حقوقی به واحدها یا تقسیمات سرزمینی و شناسایی صلاحیت عام تصمیمگیری در امور محلی توسط شوراهای منتخب. اهمیت این اصل بهحدی است که برخی از قوانین اساسی مانند قانون اساسی فرانسه بر آن تأکید کردهاند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این اصل اشاره نشده است. نگاهی به نظام شوراهای اسلامی در ایران و مقایسهی آن با فرانسه نیز نشان میدهد با آنکه دو شورای شهر و روستا در ایران بهطور مستقیم توسط مردم محل انتخاب میشود، واحدهای سرزمینی همچون شهر، شهرستان و استان فاقد شخصیت حقوقیاند و صلاحیت عام تصمیمگیری در امور محلی نیز ندارند. در نتیجه دو عنصر از عناصر سهگانهی عدم تمرکز محلی در نظام حقوقی ایران مورد پذیرش واقع نشده است. به همین سبب، بهنظر میرسد شوراهای اسلامی جلوهای از اصل مشورت در اسلام هستند نه عدم تمرکز محلی؛ آنگونه که در حقوق اداری فرانسه وجود دارد. روش پژوهش حاضر تحلیلی- تطبیقی است.
ادارهی تبلیغات و انتشارات مجلس شورای اسلامی (1368)، مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: چاپخانهی مجلس شورای اسلامی با همکاری سازمان انتشارات انقلاب اسلامی، ج 2.
امامی، محمد و کورش استوارسنگری (1390)، حقوق اداری، تهران: میزان، چ چهاردهم.
آقایی طوق، مسلم (1386)، «عدم تمرکز اداری در ایران: نگاهی انتقادی به شوراها در ایران»، مجلس و راهبرد، ش 56، صص 125-144.
حبیبنژاد، سید احمد (1388) «بررسی حقوقی شوراهای اسلامی شهر در پرتو اصول تمرکززدایی»، حقوق اسلامی، ش 20، صص 111-132.
دشتی، علی (1388) «جایگاه حقوقی و تعاملات قانونی شوراهای اسلامی محلی در نظام حقوقی و سیاسی ایران»، تحقیقات حقوقی، ش 49، صص 513-554.
دومیشل، آندره و پییر لا لومییر (1376)، حقوق عمومی، ترجمهی ابوالفضل قاضی شریعتپناهی، تهران: دادگستر.
رحیمی، مصطفی (1389)، قانون اساسی مشروطه ایران و اصول دموکراسی، تهران: نیلوفر، چ چهارم.
رستمی، ولی و سید مجتبی حسینیپور اردکانی (1392)، «جایگاه شوراهای اسلامی کشور در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، دانش حقوق عمومی، ش 5، صص 41-60.
رستمی، ولی و معصومه عامری (1395)، «شهرداری در نظام حقوقی ایران و فرانسه»، مجله حقوق تطبیقی، دورهی 7، ش 1، صص 141-162.
سعیدی رضوانی، سعید (1371)، «شهرنشینی و شهرسازی در دورهی بیستساله 1320-1300»، تحقیقات جغرافیایی، ش 25، صص 140-165.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390)، حقوق اداری، تهران: سمت، چ شانزدهم.
عباسی، بیژن (1390)، حقوق اداری، تهران: دادگستر، چ دوم.
ـــــــــــــ (1393)، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
ــــــــــــــ (1387) «بررسی وظایف و اختیارات شوراهای شهر و روستا در فرانسه»، فصلنامهی حقوق، دورهی 38، ش 4، صص 281-295.
قاسمی حامد، عباس (1380) «نظارتپذیری شورای اسلامی شهر در چارچوب حقوق شهری»، تحقیقات حقوقی، ش 33-34، صص 150-184.
کامیار، غلامرضا (1393)، حقوق شهری و شهرسازی، چ ششم، تهران: مجد.
گرجی ازندریانی، علیاکبر (1388)، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: جنگل، چ دوم.
مدنی، جلالالدین (1389)، حقوق اداری ایران، تهران: جنگل، ج 2.
موسوی، میرنجف و حسن حکمتنیا (1385)، «تحلیل تاریخی از مشارکت شهروندان در ادارهی امور شهرهای ایران»، تحقیقات جغرافیایی، ش 80، صص 121-136.
هاشمی، سید محمد (1380)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ پنجم، ج 2.
ب) فرانسه
Delvolvé, Pierre (2006) Le Droit Administratif, Paris: Dalloz, 4e édition.
Denoix de Saint Marc, Renaud (2005) L' État, Paris: puf.
Frier, Pierre Laurent et Jacues Petit (2014) Droit Administratif, Paris: LGDJ/Lextenso editions, 9e édition.
Lombard, Martine et Gilles Dumont (2007) Droit Administratif, Paris: Dalloz, 7e édition.
Thoumelou, Marc (2016) Collectivités Territoriales, Quel avenir?, Paris: Direction de l’information légale et administrative, 2e édition.
Verpeaux, Michel, Rimbault, Christine et Franck Waserman (2016) Les Collectivités Territoriales et La Décentralisation, , Paris: Direction de l’information légale et administrative, 9e édition.
Waline, Jean (2008) Droit Administratif, , Paris: Dalloz, 22e édition.