مصونیت پارلمانی در نظام حقوق اساسی ایران در پرتو اندیشة قانونگذار اساسی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی(ره)، تهران، ایران

چکیده

آزادی نماینده مجلس در اظهارنظر و رأی، ضرورتی است که تضمین آن می‌تواند پاسداشت حقوق مردم را در پی داشته باشد. پیش‌بینی عدم مسئولیت نماینده نسبت به نظرات خویش (مصونیت ماهوی) و آیین دادرسی ویژه برای رسیدگی به اتهامات نمایندگان (مصونیت شکلی) در قوانین اساسی، ابزاری جهت تحقق این دغدغه محسوب شده است. مصونیت پارلمانی، در حقیقت، پوششی قانونی است برای مقابله با توطئه‌های احتمالی که ممکن است علیه یک شخص مسئول صورت گیرد و نوعی جلوگیری از اعمال فشار بر نماینده است. اما این مقوله در نظام حقوق اساسی ایران با چالش‌های جدی همچون تضاد با اصل برابری در مقابل قانون و قضا، مغایرت با موازین قضایی شرع و صلاحیت عام قوه قضائیه در رسیدگی به تظلمات روبرو شده است.
در این نوشتار بر آن بوده‌ایم که به این پرسش بنیادین پاسخ گوییم که قانونگذار اساسی چه دیدگاهی نسبت به این مقوله داشته و نظام حقوق اساسی کنونی تا چه میزان، رویکرد قانونگذار اساسی را پی گرفته است. بدین منظور پس از آشنایی اجمالی با این دانشواژه اساسی و کاوش در فرایند تصویب اصل 86 قانون اساسی در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، دیدگاه قانونگذار اساسی در مورد مصونیت پارلمانی را واکاوی نموده و در پرتو این نگرش، مصونیت پارلمانی در نظام حقوق اساسی ایران را ارزیابی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، قاسم (1381)، مصونیت پارلمانی از نگاه فقه، فقه اهل بیت (فارسی)، شماره 30، صص 108ـ143.
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی(1364)، مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: چاپ اول، جلدهای 1 تا 4.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380)، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
راجی، سیدمحمدهادی (1386)، مصونیت پارلمانی، مجلس و پژوهش، سال14، شماره57، صص233ـ270.
قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1388)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهردانش، چاپ دوم، دفتر یکم.
قاضی شریعت‌پناهی (1385)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چاپ پانزدهم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378.
گزارش کارشناسی شماره 6323 مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1380)، «نظرات حقوقدانان کشور در خصوص مصونیت پارلمانی نمایندگان»، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/report/show/730908.
مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات دوره سوم مجلس شورای اسلامی (خرداد 1367 تا خرداد 1371)، 1385، تهران: نشر دادگستر، مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
موسی­زاده، ابراهیم و همکاران، (1390)، «دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران، اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان»، تهران: معاونت تدوین و تنقیح و انتشار قوانین و مقررات نهاد ریاست­جمهوری، چاپ نخست.
مجموعه نظریات شورای نگهبان تفسیری و مشورتی در خصوص اصول قانون اساسی (1381)، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان، چاپ اول.
ورعی، سیدجواد (1385)، مبانی و مستندات قانون اساسی به روایت قانونگذار، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، چاپ اول.
هاشمی، سیدمحمد (1383)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، حاکمیت و نهادهای سیاسی، تهران: نشر میزان، چاپ هشتم، ج2.