مفهوم ضرورت در اصل هشتادوپنجم (85) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده‌ی حقوق و علوم‌ سیاسی دانشگاه مازندران

2 استادیار دانشکده‌ی حقوق و علوم‌ سیاسی دانشگاه مازندران

3 کارشناس ارشد حقوق عمومی دانشگاه مازندران

چکیده

قانونگذاری و روش‌های وضع قانون، از مهم‌ترین مسائل نظام‌های حقوقی‌اند. مطابق اصل 85 قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی می‌تواند در موارد ضروری صلاحیت وضع قوانین آزمایشی را به کمیسیون‌های خویش تفویض کند، ازاین‌رو وجود ضرورت از جمله شرایط امکان قانونگذاری تفویضی است. به این ترتیب، پرسش این است که رویکرد مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در خصوص مفهوم ضرورت و لوازم آن از جمله نهاد تشخیص‌دهنده‌ی ضرورت چیست؟ پژوهش حاضر تلاش دارد به روش توصیفی – تحلیلی با تأکید بر قواعد مرتبط با مسئله‌ی «ضرورت» موضوع اصل 85 قانون اساسی، به پرسش مذکور پاسخ دهد. از نظر مجلس مفهوم ضرورت موضوع اصل 85 قانون اساسی محدود به ضرورت تفویض تصویب قانون است و ضرورت وقتی حاصل می‌شود که این نهاد به هر دلیل تفویض تصویب قانون برای پیشبرد بهتر امور را مفید بداند. بنابراین آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس شورای اسلامی این نهاد را مرجعی می‌داند که باید دلایل و ضرورت تفویض اختیار قانونگذاری را تشخیص دهد. اما شورای نگهبان در چند سال اخیر با نظرهایی که صادر کرده است، تأیید احراز ضرورت به‌وسیله‌ی مجلس شورای اسلامی را توسط شورا لازم می‌داند. شورای نگهبان ضرورت را با توجه به نظم حقوقی کشور و در واقع در قالب ضرورت وضع قانون بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، ج 2.
اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1368)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، ج 3.
اسکینی، ربیعا (1393)، حقوق تجارت، تهران: سمت، چ نوزدهم.
امینی‌زاده، محمد (1393)، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 در پرتو نظرات استدلالی شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، چ اول.
انصاری، ولی‌الله (1377)، کلیات حقوق اداری، تهران: میزان، چ دوم.
تقی‌‌زاده، جواد (1391- 1392)، مجموعه مقالات اساسی‌سازی حقوق، مقطع کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی دانشگاه مازندران، نیمسال دوم تحصیلی.
تقی‌زاده، جواد؛ نجابت‌خواه، مرتضی و سجاد فولادوند (1393)، «تأملی درباره‌ی تفویض اختیار قانونگذاری در نظریات شورای نگهبان»، فصلنامه‌ی دانش حقوق عمومی، ش 7، صص 1-26.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392) ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش، چ بیست‌وپنجم.
دمرچیلی، محمد (1388)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران: دادستان، چ هشتم.
رضایی‌زاده، محمدجواد (1385)، حقوق اداری، تهران: میزان، چ اول.
زارعی، محمدحسین (1394)، گفتارهایی در حقوق عمومی مدرن حاکمیت قانون و دموکراسی، تهران: خرسندی، چ اول.
ساعد وکیل، امیر و پوریا عسکری (1391)، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: مجد، چ چهارم.
عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی، تهران: پارمیس، چ اول.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و محمد بهادری جهرمی (1388)، «تفکیک قلمرو قانون از قلمرو آیین‌نامه در نظام حقوقی ایران»، نشریه‌ی حقوق اساسی، ش 12، صص 95-114.
مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی (1359-1363) (1390)، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چ اول.
مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی (1363-1367) (1389)، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چ اول.
مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی (1387-1391) (1392)، دوره‌ی هشتم، تهران: پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، چ اول.
مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره‌ی ششم(1383)، سال سوم، تهران: دادگستر، چ اول.
مجموعه‌ی اساسی(1391)، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چ دوم.
هاشمی، سید محمد (1382)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، چ هفتم، ج 2.
هانت، مارتین (1388)، A LEVEL AND AS LEVEL LAW، ترجمه‌ی محمدتقی رفیعی، تهران: مجد، چ چهارم.