استقلال قوا و سیاست خارجی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده

دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

حاکمیت در دو عرصة داخلی و خارجی جامة عمل می‌پوشد. سیاست خارجی، مجرای اصلی اعمال حاکمیت خارجی است، به همین دلیل همة قوانین اساسی با نگاه ویژه‌ای به ترسیم جهت‌گیری‌ها و تعیین نهادهای مجری و ناظر در این عرصه پرداخته‌اند. به‌صورت کلی، می­توان گفت با وجود تنوع در اشکال نظام‌های سیاسی (پارلمانی، ریاستی و...) قوة مجریه مسئول اصلی سیاست خارجی محسوب می‌شود. قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز با وجود پایبندی به نوعی از تفکیک و توازن قوا، اما در برخی زمینه‌ها از جمله عرصة روابط خارجی حدود و اختیارات تصمیم‌گیری و قانونگذاری دو قوة مجریه و مقننه را به ‌روشنی مشخص نکرده و بستر تفسیرهای گاه متضادی را فراهم آورده است. مقاله حاضر می‌کوشد تا ضمن تبیین برخی از علل مشخص نبودن حدود صلاحیت‌ها و با اتکاء بر تفسیر برخی اصول بر این امر تأکید نماید که باید تفسیری مبتنی بر اصل کارآمدی از قانون اساسی در سیاست خارجی صورت گیرد که از جمله شاخصه‌های آن کاهش نهادهای دخیل در سیاست خارجی و تمرکز آنها در قوة مجریه از طرفی و اتکای مجلس به ابزار مهم نظارتی همانند سؤال، استیضاح‏‏‏ و... از سوی دیگر است.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی و عربی
قرآن کریم.
اداره کل فرهنگی و روابط عمومی مجلس(1364)، مشروح مذاکرات بررسی نهایی قانون اساسی تهران: مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ج1و2و3و4.
بارنت، اریک (1386)، مقدمه‌ای بر حقوق اساسی، ترجمه عباس کدخدایی، تهران: دادگستر، چاپ دوم.
بوشهری، جعفر (1384)، حقوق اساسی؛ مسائل، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم.
حافظیان، محمدحسین (1386)، «رویکردی نظری به رابطة جمهوریت و اسلامیت در نظام جمهوری اسلامی ایران»، دولت مدرن در ایران، قم: دانشگاه مفید.
حمیداله، محمد (1386)، سلوک بین‌المللی دولت اسلامی، ترجمه و تحقیق سید مصطفی محقق داماد، تهران‏: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ چهارم.
دفتر تنظیم و نشر آثار امام (ره) (بهار1381)، «سیاست خارجی و روابط بین‌الملل از دیدگاه امام خمینی(ره)» ، دفتر هشتم تبیان، دفتر تنظیم و نشر آثار امام (ره)، چاپ اول.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1387)، «ضرورت‌ها و کارکرد دیپلماسی در سیاست خارجی توسعه‌گرا»، مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ اول.
رضیئی، سیدحامد (1387)، «نقش گروه‌های فکر در سیاست خارجی»، فصلنامة سیاست خارجی، سال بیست‌ودوم، ش 3، صص 668-682.
سیف‌زاده‏، حسین (1387)، «نقش قوة مقننه در سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست، دوره 38، ش 2، صص141-166.
شعبانی، قاسم (1388)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1384)، حقوق اساسی، تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
قاضی، سیدابوالفضل (1381)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: نشر میزان، چاپ سی‌وهشتم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون تعیین اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور ، مصوب ١٣٦٥.
ملکی، عباس (1387)، «سیاست خارجی توسعه‌گرا به ‌مثابة یک منبع قدرت نرم؛ توصیه‌هایی برای ایران»، مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
منتسکیو، شارل (1349)، روح‌القوانین، ترجمه و نگارش علی‌اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.
هاشمی‏، سیدمحمد (1388)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (مبانی و اصول کلی)، تهران: دادگستر، چاپ نهم، ج1.
ب) لاتین
Barton Bernestin.(2000) "decisionmaking US. Foreign Understanding policy and the Cuban missileCrisis". International Security, vol25, pp134-164.
Eben J. Christensen and Steven B. Redd.(2007) "Bureaucratic Politics Model and the Poliheuristic Theory BureaucratsVersus the Ballot Box in Foreign Policy Decision Making: An Experimental Analysis of the Bureaucratic Politics Model and the Poliheuristic Theory". Journal of Conflict Resolution. at: http: //jcr. sagepub. com/content/48/1/69.
Fellman, David,(1958) "Constitutional Law in 1956-1957".p140-191. at: http://www.jstor.org/stable/1953019?&Search=yes&term=constitiution.
Homer. Reed. J. (1906) Constitutional Theories in France in the Seventeenth and Eighteenth Centuries,Political Science Quarterly. Vol21, No4. Page 639-662. at: http://www.jstor.org/stable/2141151?&Search.
locke, John.(1947) Two treatises of government. with a supplement, patriarcha, by Robert Filmer. New York: Hafner John Pub.
Raymond J. Struyk.(2002) "Management of Transnational Think Tank Networks". International Journal of Politics, Culture and Society. Vol.15, No4, availible at: http://www.jstor.org/stable/20020140.pp.625-638.

ج) پایگاه­های اینترنتی

http://walt.foreignpolicy.com
http://www.foreignpolicy.com/articles
http://www.guardian.co.uk
http://www.publications.parliament.uk