درآمدی تطبیقی بر ضرورت توسعه‌ی دعاوی کامل در حقوق اداری ایران

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

دعاوی کامل نوعی از دعاوی اداری است که در آن دادگاه اداری اختیارات گسترده‏ای دارد و به ابطال عمل اداری محدود نیست، بلکه علاوه‌بر آن می‏تواند عمل اداری را اصلاح کرده و تغییر دهد و حتی تصمیم خود را جایگزین تصمیم اداری کند یا اینکه اداره را به جبران خسارت محکوم سازد. با وجود اهمیت بسیار دعاوی ابطال در حقوق اداری قاره‏ای، امروزه رویکرد کلی این کشورها به‌سوی گسترش دعاوی کامل است، به‌نحوی که اسپانیا تحت تأثیر حقوق اداری آلمان، دعاوی کامل را جایگزین دعاوی ابطال کرده و فرانسه نیز در برخی حوزه‏ها همچون قراردادهای اداری و مسئولیت دولت آن را پذیرفته است. دعاوی کامل در راستای اقتصاد آیین دادرسی و نیز نظارت قضایی مؤثر است و برای احقاق حقوق شهروندان ابزار بهتری محسوب می‏شود. در ایران دعاوی کامل تنها در ذیل ماده‌ی 63 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 شناسایی شده است. در سایر موارد، اختیارات دیوان عدالت اداری به دعاوی ابطال محدود شده و به این دلیل صدر اصل 173 قانون اساسی که به رسیدگی به شکایات مردم و احقاق حقوق آن‌ها به‌طور مطلق اشاره کرده، آن‌گونه که باید اجرایی نشده است. روش تحقیق حاضر تحلیلی- تطبیقی است.

 

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. ابوالحمد، عبدالحمید (1383)، حقوق اداری ایران، تهران: توس، چ هفتم.
    2. آقایی طوق، مسلم (1386) «مبانی و ماهیت نظارت قضایی بر اعمال دولت؛ مطالعه‌ی تطبیقی کشورهای فرانسه، انگلستان و آمریکا»، پژوهش‌نامه‌ی حقوقی، ش 1، صص 125-192.
    3. آقایی طوق، مسلم (1387)، «بررسی تطبیقی نظام عدالت اداری در آفریقای جنوبی و ایران»، نشریه‌ی حقوق اساسی، ش 9، صص 70-57.
    4. -----------  (1396)، «نگاهی تطبیقی به صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال مقررات»، دیدگاه‏های حقوق قضایی، ش 79 و 80، صص 1-22.
    5. پژوهشگاه قوه‌ی قضاییه (1394)، گفتارهایی در دیوان عدالت اداری، مجموعه گزارش‏های پژوهشی و نشست‏های علمی تا پایان سال 1393، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه‌ی قضاییه.
    6. جلالی، محمد؛ حسنوند، محمد و ایوب میری (1396)، «تفکیک صلاحیت دیوان عدالت اداری و دادگاه عمومی در دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت»، مجله‌ی حقوقی دادگستری، ش 99، صص 83-110.
    7. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390) [الف]، حقوق اداری، چ شانزدهم، تهران: سمت.
    8. -----------------  (1390) [ب]، حقوق اداری تطبیقی، تهران: سمت، چ سوم.
    9. طباطبایی یزدی، هاشم (1342)، «نقض قوانین یا نقض اجرا و قضاوت»، حقوق امروز، ش 2، صص 18-21.
    10. عباسی، بیژن (1390)، حقوق اداری، تهران: دادگستر.
    11. فلاح‌زاده، علی‌محمد (1386)، «جایگاه دیوان عدالت اداری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‏نامه‌ی حقوقی، ش 1، صص 17-40.
    12. مدنی، سید جلال‌الدین (1389)، حقوق اداری؛ دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل.
    13. مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی (1364)، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
    14. مولابیگی، غلامرضا (1393)، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل.
    15. موسی‌زاده، رضا (1389)، حقوق اداری، تهران: میزان.
    16. میرداماد نجف‌آبادی، سید علی (1390) «صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری»، اندیشه‏های حقوق عمومی، ش 1، صص 35-66.
    17. مشهدی، علی (1395)، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم حقوقی کنونی، تهران: خرسندی.
    18. نجابت‌خواه، مرتضی و فرهنگ فقیه لاریجانی (1395)، «تأملی در صلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به دعاوی ناشی از قراردادهای استخدامی»، مطالعات حقوق عمومی، دوره‌ی 48، ش 2، صص 231-246.
    19. واعظی، سید مجتبی و سید محسن هاشمی (1391)، «مطالعه‌ی تطبیقی صلاحیت دادگاه عمومی در تفسیر و ارزیابی تصمیم اداری در ایران و فرانسه»، مطالعات حقوقی، دوره‌ی 4، ش 1، صص 165-184.
    20. ویژه، محمدرضا (1391)، «نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مقررات اجرایی»، پژوهش حقوق عمومی، ش 37، صص 171-202.
    21. یاوری، فتح‌الله (1357)، «شورای دولتی»، مهنامه‌ی قضایی، ش 152، صص 38-46.

    ب) فرانسه

    1. Asso, Bernard et Frédéric Monera (2006), Contentieux administrative.
    2. Bignami, Francesca (2012), “Comparative Administrative Law”, in The Cambridge Companion to Comparative Law, Edited by Mauro Bussani and Ugo Mattei, Cambridge University Press, pp.145-170.
    3. Braibant, Guy et Bernard Stirn (2005), Le droit administratif français, 7eéd., Presses de sciences po. et dalloz.
    4. Chapus, René (2001), Droit administrative général, tome 1, Paris: Montchrestien, 15e éd
    5. De Laubadére, André; Jean Claude Venezia et Yves Gaudemet (1999), Traité de droit administrative, tome 1, 15e éd., L.G.D.J.
    6. De Laubadére, André; Venezia, Jean-Claude et Yves Gaudemet (2002), Droit Administratif, 17e éd., Paris: L.G.D.J.
    7. Dubouis, Louis et Gustave Peiser (2007), Droit public, 18e éd., Dalloz
    8. Dupuis, George; Guédon Marie- José et Patrice Chretien (2007), Droit Administratif, 10e éd., Dalloz.
    9. Gordillo, Agustín Alberto (2006), Tratado de Derecho Administrativo, tomo 2.
    10. Giltard, Daniel (2010), “Le recours de pleine jurisdiction”, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Splitu, god.47 (3), str.523-531.
    11. Houser, Matthieu, Donier, Virginie et Natalie Droin (2015), Le droit administratif, Paris: DILA.
    12. Laferriére, Édouard Louis Julien (1896), Traité de la juridiction administrative et des recours contentieux, Vol 2, Berger-Levrault, 2e éd.
    13. Le Mestre, Renan (2006), Termes de droit administratif, Gualino éditeur.
    14. Lebreton, Gilles (1996), Droit administratif général, tome 2, Paris: Armand Colin.
    15. Lombard, Martine et Gilles Dumont (2007), Droit administratif, Paris: Dalloz, 7e éd.
    16. Morand-Deviller, Jaqueline (2007), Droit administrative, 10e édition, Montchrestien.
    17. Peiser, Gustave (2008), Droit Administratif Général, 24e éd., Paris: Dalloz.
    18. Ricci, Jean- Claude (2004), Droit administratif, 4e éd., Hachette Livre.
    19. Rivero, Jean (1962), “Le Huron au Palais Royal ou réflexions naїves sur le recours pour excès de pouvoir”, dans Pages de doctrine (André de Laubadère, André Mathiot, Jean Rivero, Georges. Vedel), LGDJ, pp. 329-334.
    20. Rousset, Michel et Olivier Rousset (2004), Droit administrative, tome 2, Presses universitaires de Grenoble.
    21. Stirn, Bernard et Yann Aguila (2014), Droit administratif français et européen, Presses de sciences po et dalloz.
    22. Waline, Jean (2008), Droit administratif, Paris: Dalloz, 22e edition.

    ج) اسپانیایی

     

    1. Aberastury, Pedro (2009), “La Influencia del Derecho Procesal Administrativo Europeo (Francia, Alemania y España) en America Latina con Especial Referencia al Derecho Administrativo Argentino”, en Procedimiento y Justicia Administrativa en América Latina, Editado por Christian Steiner, Berlín: Konrad-Adenauer-Stiftung e.V.
    2. Araújo-Oñate, Rocío Mercedes (2011), “Acceso a la Justicia y Tutela Judicial Efectiva; Propuesta para Fortalecer la Justicia Administrativa; Visión de Derecho Comparado”, Estud. Socio-Juríd., Vol.13 (1): pp.247-291.
    3. Cajarville Peluffo, Juan Pablo (2014), “Breve Presentacíon de la Jurisdiccíon Contencioso Administrativa Uruguaya”, Revista De La Facultad De Derecho, Vol.23, pp.123-144.
    4. de Investigaciones Jurídicas.
    5. Casado, Eduardo Gamero y Severiano Fernández Ramos (2016), Manual Básico de Derecho Administrativo, 13.a edición, Madrid: Editorial Tecnos.
    6. Dromi, Jose Roberto (2015), “Acciones Procesales Administrativas”, Revista IDEARIUM, N. 4 y 5, pp.115-125.
    7. Editado por Jorge Fernández Ruiz y Filiberto Otero Salas, México: UNAM, Instituto.
    8. García De Enterría, Eduardo (2000), “Contencioso-administrativo objetivo y contencioso-administrativo subjetivo a finales del siglo xx. Una visión histórica y comparatista”, Pensamiento Constitucional, Año VII, N.o 7, pp.45-58.
    9. Jinesta L., Ernesto (2015), “Principio General de la Justiciabilidad Plenaria y Universal de la Conducta Administrativa”, Revista Brasileira de Infraestrutura, v. 4, n. 7, p. 25-51.
    10. Narvaez, Marianella Ledesma (2009), “Acceso a la Jurisdicción Contencioso Administrativa”, Revista Ofcial del Poder Judicial, Año 3, Nº 5, pp.163-178.
    11. Ordóñez, Ordóñez (2005) “Proceso contencioso admnistrativo”, en La Constitucion Comentada, Editado por Walter Gutierrez, Gaceta Jurídica SA.
    12. Pantoja Bauza, Rolando (2005), “La inexplicable ausencia de una justicia administrativa en el estado de Chile”, Revista de Derecho (Consejo de Defensa del Estado de Chile), No. 13, pp. 27-69.
    13. Pereira Sánchez, Luis Antonio (2013), “¿Existe la acción de reparación directa en panamá?”,Centro de Investigación Jurídica Facultad de Derecho, Universidad de Panamá.
    14. Rodríguez Rodríguez, Libardo (2016), “Organizacíon y Competencias de la Jurisdiccíon Administrativa en Colombia”, en Justicia Contenciosa Administrativa.
    15. Vargas Machuca, Roxana Jiménez (2012), ”Los Principios del Proceso Contencioso Administrativo”, Revista de Derecho Administrativo, N.o 11, pp.21-33.
    16. Vintimilla Navarrete, Patricia (2009), Ejecucion de Sentencias en el Contencioso Administrativo; ¿Justicia Eficaz?” en Procedimiento y Justicia Administrativa en América Latina, Editado por Christian Steiner, Berlín: Konrad-Adenauer-Stiftung e.V.