ضابطه‌مندی فهم، تطبیق و تفسیر قانون اساسی با تأکید بر ذیل اصل چهارم قانون اساسی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی موسسه‌ی آموزشی-پژوهشی امام خمینی (ره)

3 استادیار مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

شورای نگهبان نقش بی‌بدیلی در حفظ قانون اساسی ایران و اسلامی بودن نظام دارد. طبق ذیل اصل 4 قانون اساسی، تشخیص اسلامی بودن قوانین با‏ فقهای شورای‏ نگهبان و طبق اصل 98 تفسیر قانون اساسی با این شوراست‏. بررسی کارامدی ذیل اصول 4 و 98 قانون اساسی ایران در مورد مشروعیت شورای نگهبان و ضابطه‌مندی فهم و تطبیق قوانین با اسلام و تفسیر قانون اساسی حائز اهمیت است. این نوشتار با روشی توصیفی- تحلیلی شبهات و ادله‌ی ناکارامدی در این زمینه و همچنین شبهه‌ی دور در مشروعیت شورای نگهبان را بررسی کرده و به آن پاسخ داده است؛ همچنین هرمنوتیک در قانون اساسی را بررسی کرده و ضمن اثبات عدم امکان تحمیل فهم و نظرهای شخصی و مفروضات ذهنی خلاف ضوابط، رویکرد شورای نگهبان را به‌نوعی منشأگرایی از نوع قصدگرایی و غایت‌گرایی دانسته است؛ علاوه بر این مشکلات سپردن تطبیق مصوبات بر شرع به مراجع تقلید را ذکر کرده و گفته است انحصار فهم و تطبیق و تفسیر قانون اساسی در شورای نگهبان موجب شده است که خرد جمعی متعهد متخصص عهده‌دار تفسیر قانون اساسی باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، 4 جلد.
اصغری شورستانی، محمدرضا (1392)، بررسی و نقد آراء تفسیری شورای نگهبان در پرتو مکاتب تفسیری، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد، دانشکده‌ی معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع).
اصلانی، فیروز و ابوالقاسم بحرودی (1391)، «ولایت فقیه، قانون اساسی، مسئله‌ی مشروعیت»، مجله‌ی پژوهش‌های انقلاب اسلامی، ش 3، صص 209 – 236.
آدمی ابرقویی، علی و حسین عطوف (1392)، شورای نگهبان تاریخچه و جایگاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول.
آقایی، کامران (1388)، مکتب‌های تفسیر در حقوق بر بنیاد هرمنوتیک حقوقی، تهران: میزان، چ اول.
انصاری راد، حسین (مصاحبه‌شونده)(1387)، «قانون اساسی یا فهم فقهای شورای نگهبان»، بازتاب اندیشه، ش 96، صص 32- 38.
بجنوردی، محمد و افتخار دانش‌پور (1390)، «بررسی فقهی حقوقی جایگاه شورای نگهبان»، مجله‌ی پژوهشنامه‌ی متین، ش 53، ص 61.
بیات زنجانی، اسدالله (مصاحبه‌شونده)، (1387)، «قانون اساسی یا فهم فقهای شورای نگهبان»، نشریه‌ی چشم‌انداز ایران، ش50، ص6.
بی‌نا (اردیبهشت و خرداد 1387[الف])، «قانون اساسی یا فهم شورای نگهبان»، چشم‌انداز ایران، ش 49.
بی‌نا (اسفند 86 و فروردین 1387[ب])، قانون اساسی یا فهم شورای نگهبان»، چشم‌انداز ایران، ش 48.
بی‌نا (بهمن و اسفند 1382[ج])، «قانون اساسی یا فهم شورای نگهبان»، چشم‌انداز ایران، ش 24.
بی‌نا (دی و بهمن 1386[د])، «قانون اساسی یا فهم فقهای شورای نگهبان»، چشم‌انداز ایران، ش 47.
جعفری ندوشن، علی‌اکبر (1385)، بررسی تطبیقی کارویژه های شورای نگهبان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول.
جعفری، محمدحسین (1392)، اصول حاکم بر تفسیر قانون اساسی در ایران و آمریکا، تهران: مجد، چ اول.
خلف­رضایی، حسین (1393)، «رویکردهای تفسیر قانون اساسی؛ با نگاهی به نظریات شورای نگهبان»، فصلنامه‌ی دانش حقوق عمومی، سال سوم، ش 7، صص 73 – 93.
دانش‌پژوه، مصطفی (1391)، قلمرو اجرا و تفسیر قواعد حقوقی (کاربست حقوق)، تهران: جنگل؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ اول.
دانش‌پژوه، مصطفی (1390)، مقدمه‌ی علم حقوق، تهران: سمت، چ چهارم.
کروبی، مهدی (دی و بهمن 1386)، «قانون اساسی یا فهم شورای نگهبان»، چشم‌انداز ایران، ش 47، ص 15.
کعبی، عباس (1380)، قانون اساسی و ضمانت‌های اجرایی آن، قم: مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه‌ی علمیه، چ اول.
محتشمی‌پور، سید علی‌اکبر (اسفند86 و فروردین 87)، «قانون اساسی و دیدگاه‌های امام خمینی (ره)»، چشم‌انداز ایران، ش 48.
مدنی، جلال‌الدین (1366)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: سروش، چ اول، ج 4.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389)، مشروح مذاکرات شورای نگهبان، تهران: دادگستر، ج 1.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1381)، مجموعه نظریات شورای نگهبان (1359-1380)، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان، چ اول.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389)، مجموعهنظراتتفسیریومشورتیشوراینگهبان(1388-1359)«درخصوصاصولقانوناساسیبهانضماماستفساریه‌هاوتذکرات»، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان، چ دوم.
مزارعی، غلامحسین (1392)، «حدود و اختیارات قوه‌ی مجریه در آرای تفسیری شورای نگهبان»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه‌ی مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت تدوین تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، چ اول.
مصباح یزدی، محمدتقی (1381)، حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چ اول.
منصوریان، مصطفی (1393)، «دادرسی اساسی در جمهوری ایتالیا»، دادرسی اساسی تطبیقی مطالعه‌ی مبانی، ساختارها و صلاحیت‌های نهاد دادرسی اساسی، زیر نظر سید محمدمهدی غمامی، تهران: پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، چ اول.
موسوی تبریزی، سیدحسین (مصاحبه‌شونده)(اسفند 1386)، «قانون اساسی یا فهم فقهای شورای نگهبان»، بازتاب اندیشه، ش 95، صص 22 - 30.
موسی‌زاده، ابراهیم و مصطفی منصوریان (1393)، «رویکرد منشأگرایی در تفسیر قانون اساسی و آثار آن در رویه‌ی شورای نگهبان»، فصلنامه‌ی دانش حقوق عمومی، سال سوم، ش 8، صص 1-21.
میثمی، لطف‌الله (اسفند 1386 و فروردین 1387)، «نگاهی به کنش‌ها و واکنش‌ها»، چشم‌انداز ایران، ش 48.
واعظی، احمد (1380)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، چ اول.