نقش شورا در مدیریت امور عمومی؛ تصمیم‌گیر یا تصمیم‌ساز

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی(ره)

2 کارشناس ارشد حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی(ره)

چکیده

اهمیت و تأکیدات گسترده‌ی اندیشمندان بر نقش‌آفرینی نهاد شورا در تصمیمات مرتبط با منافع عمومی، این امر را ضروری می‌سازد که جایگاه چنین نهادی در فرایند اتخاذ تصمیم در یک نظام سیاسی و اجتماعی مشخص شود. از آن‌جا که شورا در هر دو خاستگاه فقه و حقوق دارای مبانی و ادله‌ی مخصوص به خود است، این پژوهش در پی این است که نقش شورا را در مدیریت امور عمومی، از نگاه فقهی و حقوقی تحلیل و بررسی کند. هدف نهایی این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که در اتخاذ یک تصمیم کلان حاکمیتی مرتبط با منافع عمومی،‌ شورا در جایگاه یک نهاد تصمیم‌ساز، به ارائه‌ی نظر مشورتی خود به مقام عالی تصمیم‌گیر خواهد پرداخت یا وظیفه‌ی تصمیم‌گیری در مسائل مختلف به این نهاد سپرده شده است؟
این پژوهش با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل کیفی داده‌ها و با ماهیت توصیفی در پی اثبات فرضیه‌های خویش است و به‌نظر می‌رسد که در اندیشه‌ی حقوقی شورا نهادی با قابلیت عام تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و نظارت تعریف شده، ولی شورای برآمده از نهاد مشورت در اسلام، قابلیتی فراتر از تصمیم‌سازی ندارد. تسمیه‌ی بسیاری از نهادها به شورا در نظام حقوقی سیاسی جمهوری اسلامی ایران و مبانی مذکور برای این نهاد در قانون اساسی،‌ از این‌ نظر دارای اشکال و عدم دقت بوده و نهادهای حقوقی مختلفی با تعریف به اخص، شورا نام نهاده شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی و عربی
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابوالحمد، عبدالحمید (1349)، حقوق اداری، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ دوم.
ابن أبی­الحدید، عبدالحمید (1404ق)،‌ شرح نهج‌البلاغه لإبن أبی­الحدید،‌ قم: مکتبه آیۀ‌الله المرعشی النجفی.
ابن‌مزاحم، نصر (1404ق)،‌ وقعه صفین،‌ تصحیح عبدالسلام محمد هارون،‌ قم:‌ مکتبة آیةالله المرعشی النجفی‏، چ دوم.
ارسطا، محمدجواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران،‌ قم:‌ مؤسسه‌ی بوستان کتاب.
استوکر، جری (1381)، «شوراها: مشارکت مردمی در شوراها»،‌ ترجمه‌ی احمد رنجبر، مجلس و راهبرد،‌ ش 36،‌ صص 199 - 240.
اشتریان، کیومرث و نادر جعفری (1386)، «تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرایند تصمیم‌سازی»، دوفصلنامه‌ی اندیشه‌ی مدیریت راهبردی، ش 1، صص 111 - 140.
اطهری مریان، سید حسین (1379)، «تبادل فرهنگی؛ سنت، مدرنیته، پست‌مدرنیته»، مجله‌ی مطالعات ملی، ش 6، صص 125 - 142.
افرام البستانی، فؤاد (1375)، فرهنگ ابجدى، تهران: انتشارات اسلامی، چ دوم.
الوانی، سید مهدی (1374)، مدیریت عمومی، تهران: نشرنی، چ چهاردهم.
انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، چ چهارم.
برقی، احمدبن محمد (1371)، المحاسن، تحقیق جلال‌الدین مصحح، قم: دارالکتب الاسلامیه، چ دوم.
پورعزت، علی‌اصغر (1387)، مبانی دانش اداره‌ی دولت و حکومت (مبانی مدیریت دولتی)، تهران: سمت‌.
تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (1410ق)، غررالحکم و دررالکلم، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: دارالکتب الاسلامیه، چ دوم.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)،‌ مبسوط در ترمینولوژی حقوق،‌ تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش،‌ چ سوم.
چوپانی یزدلی، محمدرضا (1380)،‌ «چشم­اندازهای حقوقی شوراهای اسلامی»،‌ پژوهش­های مدیریت راهبردی، ش 25 و 26، صص 249 - 272.
حسینی حائری، کاظم (بی­تا)،‌ المرجعیه و القیاده،‌ قم:‌ دارالتفسیر.
دانایی‌فرد، حسن (1391)،‌ چالش‌های مدیریت دولتی در ایران،‌ تهران: سمت، چ پنجم.
دهخدا، علی‌اکبر (1385)، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374)، مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی، چ دوم.
سید بن طاووس، علی بن موسی (1400ق)،‌ الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، قم: خیام.
شکوری، ابوالفضل (1377)،‌ فقه سیاسی اسلام،‌ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، چ دوم.
شمس‌الدین، محمدمهدی (1412ق)،‌ فی الاجتماع السیاسی الاسلامی،‌ بیروت:‌ المؤسسۀ الدولیه للدراسات و النشر.
صادقی تهرانی، محمد،‌ حکومت صالحان یا ولایت فقیهان،‌ بی­تا، قابل‌دسترسی در: yon.ir/sadeghiteh
صالحی شامی، محمدبن یوسف (1414ق)، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
طالقانی، سید محمود (1362)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ چهارم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه‌ی سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم، چ پنجم.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1383)، حقوق اداری،‌ تهران: سمت‌، چ نهم.
عباسی، بیژن (1387)، «‌بررسی وظایف و اختیارات شوراهای شهر و روستا در فرانسه»، مجله‌ی حقوق،‌ دوره‌ی 38،‌ ش 4،‌ صص 281 – 296.
عسکری، سید مرتضی (1412ق)،‌ معالم المدرستین،‌ تهران: مؤسسۀ البعثه،‌ چ چهارم.
علوی، پرویز و نادعلی صادقیان (1389)،‌ «ریشه­های فکری اصل تفکیک قوا، اهمیت و دسته­بندی نظام­های سیاسی بر پایه‌ی تفکیک قوا»،‌ فصلنامه‌ی حقوق،‌ ش 2، صص 259 - 273.
قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ ششم.
کعبی، عباس (1390)،‌ بایسته‌های حکمرانی در فرمان حکومتی امیرالمؤمنین (ع) به مالک اشتر،‌ تهران: مؤسسه‌ی عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
کعبی، عباس (1394)،‌ تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اصول قانون اساسی،‌ تهران:‌ پژوهشکده‌ی شورای نگهبان.
مشکات، محمد (1384)، «آسیب‌شناسی دموکراسی»، پژوهشنامه‌ی انقلاب اسلامی (دانشگاه اصفهان)، ش 11 و 12، صص 133 -160.
مصباح یزدی، محمدتقی (1383)،‌ حقوق و سیاست در قرآن،‌ قم:‌ مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
معرفت، محمدهادی (1377)، ولایت ‌فقیه، قم: التمهید.
معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ بیست‌وپنجم.
مکارم شیرازی، ناصر (1386)،‌ پیام قرآن،‌ تهران: دارالکتب الاسلامیه،‌ چ نهم.
مکارم شیرازی، ناصر (1425ق)، انوار الفقاهه (کتاب البیع)، قم:‌ انتشارات مدرسۀ علی‌بن ابی‌طالب (ع).
منتظری، حسینعلی (1409ق)،‌ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة‌، قم: نشر تفکر، چ دوم.
موسی‌زاده، ابراهیم (1391)،‌ حقوق اداری،‌ تهران: دادگستر.
میرعلی، محمدعلی (1391)، جایگاه شورا در نظام مردم­سالاری دینی، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چ دوم.
نائینی، میرزا محمدحسین (1382)،‌ تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله،‌ تصحیح سید جواد ورعی،‌ قم: بوستان کتاب.
هداوند، مهدی و دیگران (1389)، آیین‌های تصمیم‌گیری در حقوق اداری، تهران: خرسندی.
الواقدی، محمدبن عمر (1409ق)،‌ المغازی، تحقیق مارسدن جونس،‌ بیروت: مؤسسۀ الاعلمی،‌ چ سوم.
ب) قوانین
قانون اساسی اسپانیا.
قانون اساسی ایتالیا.
قانون اساسی بلژیک.
قانون اساسی ترکیه.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون اساسی جمهوری ایرلند.
قانون اساسی جمهوری عربی مصر.
قانون اساسی ژاپن.
قانون اساسی غنا.
قانون اساسی فرانسه.
ج) نرم‌افزارها
نرم‌افزار جامع‌الاحادیث نسخه‌ی 3.5.
نرم‌افزار جامع تفاسیر نور نسخه‌ی 2.
نرم‌افزار جامع فقه اهل‌البیت (ع) نسخه‌ی 2.
نرم‌افزار قاموس النور نسخه‌ی 2.
نرم‌افزار نورالسیره نسخه‌ی 2.
د) پایگاه­های اینترنتی
http://en.people.cn
http://www.danistay.gov.tr
http://www.egypt.gov.eg
http://www.essex.ac.uk
http://www.forghan.ir
http://www.ghanaweb.com
http://www.parliran.ir
http://www.noormags.ir
http://www.president.ie
http://www.ste.gr