تحلیلی بر تغییر قانون اساسی خارج از تشریفات رسمی مصرح در آن

نویسندگان

1 استادیار دانشکده‌ی معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

حفظ برتری قانون اساسی به‌عنوان قانون برتر، مستلزم عدم انعطاف آن بوده و یکی از لوازم عدم انعطاف، وجود شرایط سخت برای بازنگری است تا بدین ‌ترتیب، قانون اساسی دستخوش تمایلات و صلاحدیدهای شخصی نشود و استحکام نظام سیاسی حفظ شود. از همین روی عمده‌ی قوانین اساسی، به سازوکار رسمی تغییر قانون اساسی پرداخته‌ و طریق تجدید نظر در آن را مشخص کرده‌اند. در عین حال، مسئله آن است که آیا تغییر قوانین اساسی از طرقی غیر از سازوکار مزبور نیز امکان‌پذیر است یا خیر؛ امری که این پژوهش با رویکردی تحلیلی و با بررسی نمونه‌های عینی و موردی درصدد پاسخگویی به آن است.
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که در مواردی، مقامات تقنینی، اجرایی و قضایی به‌طور آگاهانه و به‌عنوان یک ضرورت عملی برای برون‌رفت از بن‌بست‌ها و معضلات به تغییر قانون اساسی خارج از فرایند رسمی آن دست می‌زنند و در مواردی نیز، در نتیجه‌ی اقدامات ایشان قانون اساسی به‌طور ناآگاهانه تغییر می‌یابد و در نتیجه، نقض می‌شود. همچنین، استناد به اصل حق تعیین سرنوشت مردم در تعیین نوع و کیفیت نظام حقوقی، مستمسکی است تا تغییر کامل قانون اساسی و در نتیجه، ایجاد یک قانون اساسی جدید خارج از تشریفات مزبور نیز امکان‌پذیر باشد.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، ج 3.
تیلا، پروانه (1384)، «تحلیل چارچوب نظری بازنگری در قانون اساسی»، مجله‌ی حقوق اساسی، ش 5، صص 53-80.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران شامل دوره‌ی باستان، دوره‌ی اسلامی، دوره‌ی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران با اصلاحات بازنگری 1368، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ اول.
قاضی، ابوالفضل (1371)، قانون اساسی سیر مفهوم و منطوق از دید تطبیقی»، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، ش 28، صص 29-78.
منصوریان، مصطفی و حسین خلف‌رضایی (1393)، «مکاتب و رویکردهای تفسیر قانون اساسی»، گزارش پژوهشی پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، شماره‌ی مسلسل 13930024.
وفادار، علی (1382)، حقوق اساسی و تحولات سیاسی، تهران: وفادار، چ سوم.
ب) لاتین
Lutz, Donald S. (1994), “Toward a Theory of Constitutional Amendment”, The American Political Science Review, vol. 88, no. 2, pp. 355-370.
Albert, Richard (2014), "Constitutional Amendment by Constitutional Desuetude", American Journal of Comparative Law, vol. 62, pp.641-686.
Albert, Richard (2011), “The Constitutional Politics of Presidential Succession”, Hofstra Law Review, Vol. 39.
Brewer-Carías, Allan R. (2010), Dismantling Democracy in Venezuela: The Chávez Authoritarian Experiment, Cambridge University Press.
Colon-Rios, Joel (2010), “The Legitimacy of the Juridical: Constituent Power, Democracy, and the Limits of Constitutional Reform”, Osgoode Hall Law Journal, Volume 48, Number 2, Article 1, pp. 199-245.
Dodek, Adam M. (2007), “A Tale of Two Maps: The Limits of Universalism in Comparative Judicial Review”, Osgoode Hall Law Journal, vol. 47, pp. 287-316 & p. 295. For more Fallon Jr, Richard H., The Dynamic Constitution: An Introduction to American Constitutional Law, USA: Cambridge University press, 2004.
Eskridge, William N. (2001), Jr and Ferejohn, John, “Super-Statutes”, Duke Law Journal, vol. 50, pp. 1215-1276.
Ginsburg, Tom and James Melton (2014), “Does the constitutional amendment rule matter at all? Amendment cultures and the challenges of measuring amendment difficulty”, University of Chicago public law and legal theory working paper, no. 472, pp. 1-35.
Shogan, Colleen J. (2015), The President’s State of the Union Address: Tradition, Function, and Policy Implications, USA: Congressional Research Service.
Strauss, David A. (1996) (A) “Common Law Constitutional Interpretation”, University of Chicago Law Review, vol. 63, pp. 877-935.
Strauss, David A. (2001) (B), “The Irrelevance of Constitutional Amendments”, Harvard Law Review, vol. 114, pp. 1457-1505.
Vile, John R. (2010), Encyclopedia of Constitutional Amendments, Proposed Amendments and Amending Issues, 1789–2002, USA: ABC-CLIO, LLC, 3th edition.
ج) پایگاه­های اینترنتی
https://www.admin.ch
http://www.lamoncloa.gob.es
http://www.parliament.bg/
http://www.ohchr.org/